Η Ευχαρίστηση
Το σχολείο 5
Χώρος συναισθήματος
Ο χώρος του σχολείου, είναι ένας χώρος παιδείας και αγωγής. Είναι ένας χώρος που ξεχειλίζει από συναισθήματα. Ο χώρος του σχολείου ένας παιδαγωγικός χώρος. Ότι συμβαίνει μέσα σε αυτό το χώρο έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα. Ο χώρος αυτός εκτός από χώρος της γνώσης είναι και χώρος συνεύρεσης και δημιουργίας σχέσεων μαθητών, μαθητών και δασκάλων/καθηγητών. Οι σχέσεις αυτές δηλώνουν την παρουσία του συναισθήματος, δηλαδή το ποσοστό ευχαρίστησης, ή, δυσαρέσκειας από την σχέση. Επηρεάζουν την μορφή που μπορεί να πάρει μια σχέση με βάση την συγκινησιακή κατάστασης την οποία προκαλεί. Τέτοιες μορφές σχέσεων εξαρτώνται από συναισθήματα όπως η τρυφερότητα, η αφοσίωση, η αγάπη, η λύπηση, το μίσος, και καθοδηγούν, προσανατολίζουν το ενδιαφέρον του ατόμου μέσα στην σχέση. Οι έρευνες πάνω στην Παιδαγωγική και ειδικότερα στην διαδικασία της μάθησης δείχνουν την σημαντικότητα του συναισθήματος στην μετάδοση της γνώσης. Δείχνουν, πόσο το συναίσθημα βοηθάει ή εμποδίζει την εξέλιξη του ατόμου προς την ωριμότητα και την κατάκτηση της αυτονομίας.
Ο Χώρος του σχολείου είναι λοιπόν γεμάτος από το πήγαινε έλα των μαθητών, των καθηγητών, είναι γεμάτος από κινήσεις, βλέμματα, νοήματα, φωνές ομιλίες επενδυμένες από προσδοκίες, αγωνίες, χαρές και εν γένει συγκινήσεις. Ο καθένας μέσα σε αυτό το χώρο έχει δημιουργήσει σχέσεις, γνωριμίες, συμπάθειες και αντιπάθειες και βρίσκεται σε μια συνεχή αλληλεξάρτηση με ότι τον περιβάλει. Η συμπεριφορά του ορίζεται πάντα σε σχέση με την συμπεριφορά των άλλων, επηρεάζει και επηρεάζεται, εξαρτά και εξαρτάται από αυτές. Το άτομο, ενήλικας, ή, ανήλικος είναι σε μια συνεχή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του σχολείου.
Οι αλληλεπιδράσεις
H αλληλεπίδραση είναι όρος της ψυχοκοινωνιολογίας Η αλληλεπίδραση για τον Πώλ Βατζλαβικ, είναι «μια σειρά από εναλλασσόμενα μηνύματα μεταξύ των ατόμων»1. Πρόκειται λοιπόν, για μια σειρά αλληλεπιδράσεων τις οποίες τις χαρακτηρίζει η συνέπεια όχι μόνο όσον αφορά την σχέση και την θέση τους μέσα σε αυτή (επάνω, κάτω θέση) αλλά και το θεματικό της περιεχόμενο. Στην θεωρεία του Κρέγκορη Βάτεσσον2 για την μάθηση, τα μηνύματα των διαδοχικών αλληλεπιδράσεων αποτελούν ομάδες από ερεθίσματα –απαντήσεις -ενισχύσεις και έχουν να κάνουν με την βάση της «δεύτερο- μάθησης» όπως λέει, ή, μάθηση των σχέσεων.
Οι αλληλεπιδράσεις έχουν να κάνουν με την συμπεριφορά, τον τρόπο επικοινωνίας, αλλά και με τις ψυχικές και γνωστικές διαδικασίες, οι οποίες συνδέονται με τα βιώματα και τα σχηματισμένα νοήματα του παρελθόντος, μέσω των οποίων το άτομο προσπαθεί να κατανοήσει μια καινούργια κατάσταση. Το βίωμα μιας σχέσης όπως είναι η σχέση Δασκάλου/Μαθητή, καθορίζεται από την ψυχική επένδυση του κάθε ατόμου σε αυτή. Σε αυτή την περίπτωση δεν μιλάμε μόνο για το βίωμα μιας σχέσης αλλά μιλάμε και για την εσωτερική, ψυχική και γνωστική αναπαράσταση αυτή της σχέσης σύμφωνα με τις ψυχικές ανάγκες του κάθε μέλους της. Αυτή η ψυχική αναπαράσταση είναι μια λειτουργία η οποία επηρεάζεται, πρώτον, από το πραγματικό αντικείμενο λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα καθαρά του χαρακτηριστικά και δεύτερον, από την οργάνωση του ψυχισμού του ατόμου.
Η μεταβίβαση
Για να το καταλάβουμε καλύτερα, η σχέση Δασκάλου/ Μαθητή , όπως και κάθε σχέση δεν μπορεί να βιωθεί από τα μέλη της σαν αυτή καθ’ αυτή, Επηρεάζεται από τις φανταστικές αναπαραστάσεις που έχει αποκοιμίσει τόσο ο ένας όσο και ο άλλος, από την σχέση του με άλλους, όπως π.χ. οι γονείς. Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να μιλήσουμε για την μεταβίβαση συναισθήματος, όρος του Φρόιντ, ο οποίος δηλώνει ότι το συναίσθημα, αλλά και η γνώση, η μάθηση από τις σχέσεις μας με πρόσωπα που γνωρίσαμε στα πρώτα στάδια της ζωής μας, μεταβιβάζονται σε άλλα πρόσωπα, που συναντάμε στα επόμενα στάδια ανάπτυξής. Αυτή η λειτουργία μπορεί να βοηθάει, αλλά και να εμποδίζει την προσπάθεια προσαρμογής μας σε νέες καταστάσεις. Υπάρχει η θετική μεταβίβαση και η αρνητική μεταβίβαση. Θετική θεωρούμε την μεταβίβαση, όταν το περιεχόμενο της σχέσης είναι η συμπάθεια, η κατανόηση, η συνεργασία και αρνητική όταν το περιεχόμενο είναι η προβολή ισχύος, ο ανταγωνισμός και η αντιπάθεια.
Η περιθωριοποίηση του συναισθήματος
Δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο σε αυτό το σημείο. Εκείνο το οποίο θα ήθελα να τονίσω είναι πως,
η περιθωριοποίηση της συναισθηματικής ζωής στο σύστημα εκπαίδευσης, δημιουργεί μια ασυμμετρία στις σχέσεις και εισάγει την εξουσία και την υποταγή μέσα σε αυτές.
Η σημασία της συναισθηματικής ζωής αποτελεί ένα αντικείμενο έρευνας και εξέτασης περισσότερα σημαντικό από την μετάδοση της γνώσης.
Αποτελεί το υπόβαθρο καθώς και το περιβάλλον της γνώσης.
Είναι η ίδια μια γνώση!!
Μια γνώση η οποία απευθύνεται τόσο στο άτομο όσο και στην σχολική ομάδα στην οποία το άτομο συμμετέχει. Η παρουσία της είναι, ο απαραίτητος όρος για την μετάδοση της γνώσης
Οι περισσότεροι ενήλικες αγνοούν αυτό το αξίωμα και όχι μόνο το αγνοούν αλλά τις περισσότερες φορές το θεωρούν εχθρό του παιδαγωγικού έργου και της διδασκαλίας. Όμως, η ευχαρίστηση, η δυσαρέσκεια, η ντροπή, η χαρά, όλες αυτές οι συναισθηματικές καταστάσεις, αποτελούν την έκφραση των παιδαγωγικών αλληλεπιδράσεων. Αποτελούν την ψυχή της σχολική ζωής και αυτό δεν μπορεί να το αγνοήσει κανείς από αυτούς που συμμετέχουν, ή, όχι σε αυτή.
1 Βατζλαβικ Π. Χελμικ Βωβίν. Τζακσον Ντ. Une logique de la comminication : Seuil Paris 1972
2 Κρέγκορη Βάτεσσον (1904-1980) Άγγλος ερευνητής. Ανθρωπολόγος, εθνολόγος, πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της θεωρία των συστημάτων.
φωτό (από το ιστιολόγιο του Δήμου Βέροιας)
Σχόλια