Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

Η Παιδική εργασία σήμερα

μέρος δεύτερον

παιδική εργασία 3

Ο μικρος υπηρέτης

ένα δείγμα εισόδου

στην κοινωνική ευημερία

Η υπηρεσία μετανάστευσης παρατήρησε, μια ζήτηση στον τομέα των οικιακών εργασιών, σε κοινωνίες με ισχυρή οικογενειακή παράδοση (Βραζιλία, Κόστα Ρίκα, την Ινδονησία, τη Σρι Λάνκα, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη, Ινδία ...). Η πρόσληψη των παιδιών οικιακών βοηθών έχει πράγματι σχέση με την ανάπτηξη της μεσαίας τάξης και αύξησε τη ζήτηση προσωπικού για τις οικιακές εργασίες. Στην Ινδία, για παράδειγμα, η μίσθωση ένα μικρού υπηρέτη στο σπίτι, αποτελεί ένα σύμβολο ευημερίας στην προσπάθεια κοινωνικής ανέλιξης. Είναι μια μορφή πρόσβασης στην κοινωνική ευημερία.
Το Μαρτίο του 2010, ο Ινδός υπουργός Εργασίας, Mallikarjun Kharga, έχει δείξει επίσης, με βάση τα επιμέρους στατιστικά στοιχεία, ότι στη χώρα υπάρχουν λιγότερα παιδιά που εργάζονται στα εργαστήρια χαλιών, από ότι στις κουζίνες, για να τρίβουν τις κατσαρόλες των νέων καταναλωτών. Αυτό συμβαίνει και μεταξύ των ιδιωτών, όπως και στα ρεστοράν και σε άλλους χώρους συλλογικής εστίασης. Η ανάπτυξη των αστικών εμπορικών και βιομηχανικών περιοχών είχε ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό των σνακ μπαρ του δρόμου (dhabas) τα οποία παρέχουν γρήγορη εστίαση στους εργαζόμενους. Τα περισσότερα από αυτά (dhabas) απασχολούν τα παιδιά, ορισμένα πολύ μικρά, τα οποία προετοιμάζουν το τσάι και πλένουν τα πιάτα.

Μακράν του να εξαφανίζεται μεσω της ευημερίας, η παιδική εργασία βρίσκεται σε αναδιάταξη και βρίσκει νέους τομείς ανάπτυξης στα προάστια . Η Παιδική εργασία ενισχύεται (παραγωγή πρώτων υλών) και μειώνεται σε (προσωπικές υπηρεσίες, επιδιόρθωση αυτοκινήτων, βιομηχανικά απόβλητα διαλογής) (3), μένοντας όμως σταθερή σε υπηρεσίες που έχουν να κάνουν εργολαβίες όπως (κέντημα στο σπίτι, η συναρμολόγηση αντικειμένων βιοτεχνικών και βιομηχανικών μοντέλων..).

Σε αυτή την περίπτωση δεν έχουμε να κάνουμε με ένα αρχαϊκό φαινόμενο, απομονωμένο από την υπόλοιπη αγορά εργασίας: με 60% των παιδιών να εργάζονται στη γεωργία, το 25,6% στον τομέα των υπηρεσιών και το 7% στη βιομηχανία, η παιδική εργασία αποτελεί ένα σημαντικό γρανάζι στην οικονομία και συμβάλλει στην ευημερία των χωρών που την χρησημοποιούν, ακόμη και αν αυτή είναι οριακή και δεν είναι δυνατόν να μετρήσουμε το εύρος της.
Αυτό μας οδηγεί να πούμε ότι, παρά τις εξαγγελίες των κρατών και τις δεσμεύσεις των κατασκευαστών και των διανομέων, ο παγκόσμιος καταναλωτής αγοράζει κάθε μέρα προϊόντα καθημερινής χρήσης, τα οποία παράγωνται από παιδικά χέρια ,στα διάφορα στάδια της παραγωγής τους, (κακάο , τσάι, ζάχαρη, φρούτα, ο καπνός, το βαμβάκι ...).

Διδάγματα από την εμπειρία της Βραζιλίας

Εάν μέχρι τότε η πληθώρα των νόμων που απαγορεύουν την παιδική εργασία έχουν αποτύχει να την εξαφανίσουν, σημαίνει ότι δεν αρκεί μόνο η απαγορεύση: αλλά είναι αναγκαίο να σπάσουμε τους μηχανισμούς που την υποστηρίζουν. Και στον τομέα αυτό, τα διδάγματα από τις χώρες που έχουν καταφέρει να την περιορίσουν, αποδεικνύονται διδακτικά.
Σε αυτές τις χώρες (Βραζιλία, Ινδία, Μεξικό, Κίνα ...), ούτε η κοινωνική ανάπτυξη ούτε ο περιορισμός της φτώχειας, έχουν βοηθήσει στην μείωση της παιδικής εργασίας . Το μόνο στοιχείο που επιφέρει κάποια διαφορά είναι η εφαρμογή μιας κοινωνικής πολιτικής η οποία στοχεύει την ευπάθεια, την ανημπόρια των φτωχών.

Η κυβέρνηση της Βραζιλίας ξεκίνησε το 2003 ένα πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης των φτωχών οικογένειων, (Bolsa Familia). Από αυτό το πρόγραμμα επωφελούνται επί του παρόντος 46 εκατομμύρια φτωχών Βραζιλιάνων (σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού). Από το 2003 έως το 2006, ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα μειώθηκε κατά περίπου 20%, και ο δείκτης της ανισότητας των εισοδημάτων μειώθηκε κατά 4,7%, μεταξύ 1995 και 2004, σύμφωνα με το πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) (4),

Παράλληλα, η Βραζιλία, η οποία είχε ήδη ξεκινήσει στα μέσα της δεκαετίας του 1990 με προγράμματα τα οποία στόχευαν την απόσυρση των παιδιών από την εργασία και την υιοθέτηση σαν κατώτατο όριο ηλικίας για εργασία τα 16 χρόνια, έχει επενδύσει πολλά στη ανάπτυξη της βασικής εκπαίδευσης (δημοτικό), που επιτρέπει στα παιδιά να περάσουν στο επόμενο στάδιο της εκπαίδευσης (γυμνάσιο) όπου παρατηρήθηκε αύξηση από το 1995 10% ετησίως, επίπεδο ανάπτυξης το οποίο δεν παρατηρήθηκε πουθενά αλλού (5). Τέλος, ο αριθμός των εργαζόμενων παιδιών 5 έως 17 ετών μειώθηκε από 8,2 εκατομμύρια στα 5 μεταξύ 1992 και 2004, σύμφωνα με τη ΔΟΕ.
Στο Μεξικό, ένα ανάλογο πρόγραμμα, (Oportunidades), στο οποίο εντάσσονται 25 εκατομμύρια ατόμων με χαμηλό εισόδημα (το ένα τέταρτο του πληθυσμού), παρέχεται εκπαίδευση και παρακολούθηση της υγείας των παιδιών τους. Όπως και στην Βραζιλία, (Oportunidades) συνέβαλε στη μείωση κατά 5% των κοινωνικών ανισοτήτων και τη μείωση της παιδικής εργασίας. Στην πραγματικότητα, αυτά τα προγράμματα είναι μόνο τα νέα ενδύματα για ένα σύστημα που, κατά τον περασμένο αιώνα, είχε βοηθήσει το τέλος της παιδικής εργασίας στην Ευρώπη: τα οφέλη που συνδέονται με την παρακολούθηση του σχολείου και τη βελτίωση του πολύ χαμηλού εισοδήματος, καθιστούν περιττή παιδική εργασία.
Στην ευρύτερη περιοχή, έχουν ξεκινήσει παρόμοια πειράματα στη Χιλή (Χιλή Solidario), Νικαράγουα (Red de Protección Κοινωνική) Ή Κολομβία (Familias en Acción). Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αυτά τα προγράμμα επέφεραν την αύξηση άνω του 30% συμμετοχής στην εκπαίδευση.
Από την πλευρά της, η Ινδία έχει δημιουργήσει ένα πρόγραμμα το 2006 για την καταπολέμηση της φτώχειας στις αγροτικές περιοχές. Le National Rural Employment Guarantee Act (NREGA) εξασφάλισε στις φτωχές οικογένειες μια αμειβόμενη απασχόληση μέχρι και 100 ημέρες κατ 'έτος σε δημόσια έργα και επίσης εξασφάλισε την παρουσία ενός ελάχιστου μισθού. Παρά την άνιση εκκίνηση, το πρόγραμμα μέσα σε τέσσερα χρόνια, βοήθησε στη βελτίωση των εισοδημάτων 52 εκατομμυρίων αγροτικών οικογενειών, σύμφωνα με το ινδικό υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Ο αντίκτυπός του για την παιδική εργασία και τη σχολική φοίτηση δεν είναι ακόμα μετρήσιμα, γιατί σε αντίθεση με τη Βραζιλία, αυτό το επιπρόσθετο εισόδημα δεν εξαρτάται από την σχολική φοίτηση. Επιπλέον, η Ινδία δεν έχει δείξει την ίδια ικανότητα επένδυσης στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, όπως η Βραζιλία.

Όμως, η NREGA δείχνει κάποια αποτελέσματα ελπιδοφόρα: έχει βοηθήσει περισσότερο τις γυναίκες από ό, τι αναμενόταν (οι οποίες αποτελούν το 48% των αποδεκτών του προγράμματος, και ιδίως τις ανύπαντρες μητέρες) και απευθύνεται περισσότερο στις χαμηλότερες κάστες (Προγραμματισμένες Κάστες, 30%) και των διαφορετικών φυλών (το Scheduled Tribes, 20%), παρέχοντας μεγαλυτερη συναισθηματική κάλυψη στα εργαζόμενα παιδιά . Αυτό το πρόγραμμα φαίνεται να έχει περιορίσει την εποχική εσωτερική μετανάστευση των ακτημόνων, που βοηθάει στην εκμετάλλευση των παιδιών μέσω της εργασίας. Το Νέο Δελχί έχει επίσης δημιουργήσει διάφορα είδη ασφάλισης για την αντιμετώπιση του γήρατος (Indira Gandhi Εθνική παλαιό συνταξιοδοτικό σύστημα Age), Αναπηρίας και θανάτου σε περίπτωση απώλειας του επικεφαλή της οικογένειας (Sanjay Gandhi Yojna Niradhar, Aam ADMI Yojna Beem, Εθνικό Σύστημα οικογενειακή παροχή...). Η εφαρμογή αυτών των επιδομάτων ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή και αντικατοπτρίζει τη βούληση του κράτους να εξετάσει ένα θέμα ευπάθειας και ανημπόριας των γονέων, το οποίο έκανε τα παιδιά να αναλαμβάνουν την κοινωνική τους ασφάλεια μέσω της εργασίας τους.
Από την πλευρά της, η Νότια Αφρική εξετάζει ένα παρόμοιο πρόγραμμα, ενώ η Κίνα σχεδιάζει να βελτιώσει το εισόδημα των αγροτικών οικογενειών και να συμπλήρωσει το συστήμα κοινωνικής ασφάλισης και συνταξιοδότησης.

Μεταβαλλόμενες προοπτικές για τις χώρες του Νότου

Φυσικά, αυτές οι προσαυξήσεις δεν αλλάζουν ριζικά τη ζωή των φτωχότερων και λιγότερο των κοινωνικών δομών των ενδιαφερομένων χωρών. Αλλά σίγουρα τοποθετούν τα θεμέλια για ένα σύστημα κοινωνικής προστασίας. Αυτές οι προσπάθειες δείχνουν επίσης ότι στις χώρες με νεο-πλουτισμό της μεσαίας τάξης δεν γίνεται κοινωνικά και πολιτικά προς όφελος αυτών που παρακολουθούν το τρένο της ευημερίας να περνάει, χωρίς να είναι σε θέση να ανεβούν και αυτοί επάνω. Η βραζιλιάνιανικη εμπειρία δείχνει ότι μια χώρα του Νότου πρέπει να αναπτύξει με συνάφεια τις δικές της στρατηγικές . Η Βραζιλία ξεκίνησε επιπλέον μια συνεργασία Νότου-Νότου ενάντια στην παιδική εργασία σε συνεργασία με τη ΔΟΕ. Σε διεθνές επίπεδο, η εμπειρία αυτή έχει αλλάξει την άποψη σχετικά με τις δημόσιες υπηρεσίες, επισημαίνοντας επίσης τα οφέλη από τις καλές εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις (σχολεία, αθλητικούς χώρους). Στο τέλος, πρέπει να σημειώσουμε ότι τις αρνητικές συνέπειες του laissez faire-(αδιαφορία) η οποία έχει αποκατασταθεί από το ρόλο του κράτους πρόνοιας.

Ωστόσο, το πρόβλημα δεν έχει λυθεί, ούτε στη Βραζιλία, ούτε έχει εξαλείψει τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες στη Λατινική Αμερική και την Ασία, όπου συνεχίζουν εκατομμύρια παιδιά να εργάζονται. Και οι ενδιαφερόμενοι διαμαρτύρονται, ορθώς, ότι, αν οι αναδυόμενες χώρες έχουν τα μέσα να αναλάβουν δράση για λογαριασμό πολλών δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, δεν είναι το ίδιο για λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, όπως αυτές νοτίως της Σαχάρας, στην Αφρική η οποία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο όπου η παιδική εργασία εξακολουθεί να αυξάνεται (58,2 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο των 14 ετών το 2008 έναντι 49,3 εκατομμυρίων το 2004, σύμφωνα με τη ΔΟΕ), περισσότερα από ένα παιδιά στα τέσσερα (28,4%) εργάζεται. Τα Μικρής εκτάσεως πειράματα που πραγματοποιούνται στη Ναμίμπια και Μαλάουι έδειξαν, επίσης τη βελτίωση των ποσοστών της σχολικής εκπαίδευσης. Φτωχές χώρες, που εξαρτώνται από την αναπτυξιακή βοήθεια και τα εμβάσματα από τους μετανάστες δεν έχουν τους προϋπολογισμούς που απαιτούνται για να ξεκινήσει μια τέτοια πολιτική μεγάλης κλίμακας..
Οι διεθνείς οργανισμοί, οι οποίοι έχουν επιβάλλει περικοπή των κοινωνικών δαπανών, με βαριές συνέπειες για το επίπεδο της φτώχειας και ερειπωμένα δημόσια σχολεία, τώρα θα ήταν καλό να αλλάξουν τα μυαλά τους και να βοηθήσουν αυτές τις μαζικές χώρες να λάβουν τα μέτρα με τα οποία η Βραζιλία αντιμετώπισε αυτό το κακό. Το τίμημα από μια τέτοια κοινωνική πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο θα είναι το τέλος της παιδικής εργασίας, και θα πάψει να αποτελεί μια ουτοπία για τις χώρες Νότου, και να γίνει, τελικά, ένας στόχος ο οποίος θα μπορέσει εύλογα να επιτευχθεί.

Benedicte Manier

(3) L’essor des nouvelles technologies et de l’automobile en Asie a élargi les activités des petits travailleurs des décharges : en plus des métaux et des chiffons, il trient désormais les déchets informatiques et les pièces de voitures.
(4) Source : « Evaluating the impact of Brazil’s Bolsa familia : cash transfer programmes in comparative perspectives » (PDF), IPC - UNDP, Brasilia, 2007.
(5) « La fin du travail des enfants : un objectif à notre portée » (PDF), BIT, Genève, 2006.
πηγή: http://www.monde-diplomatique.fr