Η φιλία
Υπάρχει στα ελληνικά ένα είδος γνωμικού, ένα ρητό που εκφράζει κάτι γενικώς αποδεχτό:”κοινά τα των φίλων” Είναι γνωστή η διάκριση που έκαναν οι Έλληνες ανάμεσα σε ιδιωτικό και δημόσιο: το ιδιωτικό είναι ότι ανήκει σε κάποιον προσωπικά, στην ιδιαιτερότητα του, στην διαφορά του από τους άλλους, το δημόσιο είναι ότι πρέπει να τεθεί “ες μέσον” και να μοιραστεί εξ' ίσου στα μέλη μιας ομάδας Η φιλία πρέπει να κάνει και με τον έναν και με τον άλλον χώρο. Του συνέχει και τους διέπει και τους δύο.
Κάθε φιλία είναι στην πραγματικότητα “ιδιαίτερη”: κάθε άτομο έχει τον δικό του προσωπικό κύκλο φίλων, ο κύκλος όμως αυτός συγκροτεί μια κοινότητα που μοιάζει με μικρογραφία της πόλεως Για να υπάρχει πόλις πρέπει τα μέλη να συνδέονται μεταξύ του με τους δεσμούς της φιλίας, μιας σχέσης που τους καθιστά όμοιους και ίσους μεταξύ τους. Στο ιδιωτικό χώρο που απαρτίζουν οι φίλοι, όλα μοιράζονται μεταξύ ίσων, όλα είναι κοινά, όπως στο δημόσιο χώρο της κοινότητας. Η φιλία υφαίνεται στην συνάρθρωση του ιδιωτικού, του ίδιου του διαφορετικού με το δημόσιο, το κοινό, το όμοιο.
Θα έλεγα, σύμφωνα με όσα έχω ζήσει σε ποικίλες περιστάσεις, ότι οι φίλοι είναι αυτοί με τους οποίους μοιράζεσαι από κοινού κάτι ουσιαστικό: τις αναμνήσεις, τις εμπειρίες, τις αξίες. Το να λες “ κοινά τα των φίλων” Σημαίνει ότι υπάρχει όπως στην πόλιν, μια ιδιαίτερη σχέση ισότητας δυνάμει της οποίας μπορείς να μοιραστείς με τους άλλους την ίδια την ιδιωτική σου ζωή, τουλάχιστον ως προς τα περισσότερα από τα στοιχεία που την απαρτίζουν. Και αυτό, όχι μόνο διότι μπορείς να πεις στους φίλους σου πράγματα που δεν θα έλεγες σε άλλους, αλλά διότι οι αναμνήσεις, οι στιγμές της ευτυχίας ή της δυστυχίας που δεν ανήκουν στο δημόσιο- με την αρχαιολογική σημασία του όρου- χώρο, αλλά σε εκείνο που θα αποκαλούσα ίδιον, ιδιωτικό, βιώνονται από κοινού με τους άλλους σε μια σχέση ισοτιμίας
Η Ισοτιμία, είναι πράγματι, βασική σε μια φιλία Από την στιγμή που είσαι φίλος με κάποιον, ακόμα και αν υπάρχουν διαφορές, ή , αντιπαλότητα υπάρχει μεταξύ σας ισότητα. Για τον αρχαίο Έλληνα δεν μπορείς να είσαι φίλος παρά με κάποιον που είναι όμοιος,από μια ορισμένη άποψη με σένα: ένας Έλληνας με έναν Έλληνα, ένας πολίτης με ένα πολίτη.
Η φιλία είναι εκείνη που καθιστά μια ομάδα ομοιογενή, ενιαία. Ταυτόχρονα όμως δεν υπάρχει φιλία χωρίς αντιπαλότητα “έρις” Ο βαθύτερος αυτός θεσμός μεταξύ ίσων περικλείει πάντοτε και την ιδέα του ανταγωνισμού. Βάσει της αξίας κάποιου για την δόξα Η Αριστοκρατική αυτή αντίληψη είναι παρούσα ακόμα και στο πλαίσιο μια δημοκρατικής σύλληψης της κοινωνικής ζωής και της πολιτείας και, δίχως αυτή την αντινομία, η σχέση που δηλώνει η φιλία δεν λειτουργεί. Η δημοκρατία προϋποθέτει τον διάλογο, αλλά ταυτόχρονα και την δυνατότητα αντιπαράθεσης έτι ώστε η ενότητα της πόλεως να ενδέχεται ανά πάσα στιγμή να διασπαστεί.
[................................] Άλλωστε η φιλία εγγράφεται σε ψυχολογικές ιστορικές και κοινωνικές πραγματικότητες που αλλάζουν ανάλογα με τα δεδομένα. Μου συνέβη να συναντήσω ανθρώπους πολύ διαφορετικούς, για τους οποίους θα έλεγα ότι ήταν πραγματικά φίλοι, απλώς διότι εντελώς ξαφνικά, είχα την αίσθηση ότι ανακάλυψα σε αυτούς έναν τρόπο ύπαρξης εντελώς διαφορετικό από τον δικό μου, αλλά ταυτόχρονα ανάλογο με τον δικό μου Ο τρόπος αυτός με άγγιζε και με συγκινούσε. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η φιλία, ακόμα και μεταξύ ανδρών τείνει κατά την άποψή μου να κυλήσει κάπως προς την πλευρά του είδους εκείνου του συναισθήματος που δοκιμάζουμε για μια γυναίκα Κατά βάθος υπάρχει έρωτας σε αυτό.........
Υπάρχουν φιλίες δυνατές, που αγγίζουν αυτό που ονομάζουμε έρωτα. Τα όρια δεν είναι ξεκάθαρα. Παρ' όλα αυτά ο έρωτας είναι άλλο πράγμα. Αυτό που τον χαρακτηρίζει δεν είναι το γεγονός ότι μοιράζεσαι κάτι με κάποιον, αλλά ότι μοιράζεσαι εσύ ο ίδιος, ότι είσαι δηλαδή μέρος του άλλου και ταυτόχρονα ο άλλος είναι μέρος του εαυτού σου. Με την έννοια αυτή στον έρωτα η παρουσία του άλλου εγγράφεται πάντοτε στο δικό σου ορίζοντα, με όλες τις δυσκολίες που αυτό συνεπάγεται. Από την άλλη πλευρά, ο έρωτας προϋποθέτει, κατά την γνώμη μου ένα είδος αποκλειστικότητας του αντικειμένου στο οποίο αναφέρεται: θα πούμε “ο αγαπημένος” (ή η αγαπημένη), αλλά “οι φίλοι” ακόμα και αν μπορεί να υπάρχουν “οι αγαπημένοι” ( ή οι αγαπημένες), υπάρχει και “ο φίλος”
Jean-Pierre Vernant: "Ανάμεσα στον μύθο και την πολιτική"
πίνακας: Cizele Lamaure
Σχόλια