Εφηβεία 7

Η αυτοκτονία

Η αυτοκτονία είναι μια συμπεριφορά μέσω της οποίας ο ιδιόχειρας προσπαθεί να δώσει λύση σε ένα υπαρξιακό πρόβλημα. Η αυτοκτονία των εφήβων είναι ένα τραγικό φαινόμενο το οποίο δεν σταματά να αυξάνεται και αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου σε νέους 15-19 χρονών. Αυξάνεται αν λάβουμε υπ' όψιν μας ότι η αυτοκτονία καμουφλάρεται και παίρνει περισσότερες μορφές, όπως αυτή του ατυχήματος από υπερβολική ταχύτητα με μηχανή, ή αυτοκίνητο, την χρήση υπερβολικού αλκοόλ, η την χρήση σκληρών ναρκωτικών Η απόπειρα αυτοκτονία φανερώνει την άσχημη ψυχολογική κατάσταση του εφήβου και δεν είναι παρά μια πονεμένη κραυγή που ζητά βοήθεια. Η αυτοκτονία σαν πράξη δεν αποτελεί προϊόν ενός παράγοντα μόνον στην ζωή του εφήβου, αλλά έχει να κάνει με όλη μέχρι τώρα την ιστορία του, με τις εξωτερικές αλλά και τις εσωτερικές του συγκρούσεις, που δεν βρήκαν διέξοδο.¨Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με μια σειρά από προβλήματα τα οποία συσσωρεύτηκαν από μικρότερη ηλικία και στην ηλικία της εφηβείας έγιναν ανυπέρβλητα εμπόδια για την συνέχεια της ζωής.


Βασικά πρέπει να έχουμε υπ' όψιν μας ότι η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος διότι αντιπροσωπεύει το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενήλικη. Κατά αυτή τη περίοδο οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα είναι σημαντικές και μπορούν να αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια. Έχουμε να κάνουμε με αλλαγές τόσο σε οργανικό και ψυχολογικό επίπεδο, όσο σε οικογενειακό και κοινωνικό, που έρχονται να δημιουργήσουν καινούργια δεδομένα τα οποία, λογικό είναι, να δημιουργήσουν μια ανασφάλεια μακριά από την ασφάλεια που ένιωθε ο έφηβος όταν ήταν παιδί.

Η σωματική τους ανάπτυξη τους αποδιοργανώνει. Η σεξουαλικότητα που κάνει την εμφάνισή της πιο δυνατά, τους αποσταθεροποιεί εσωτερικά και εξωτερικά δημιουργώντας μια αμφισβήτηση για την ταυτότητα τους. Η διανοητική τους ανάπτυξη, τους επιτρέπει να σκεφτούν πάνω στην σημασία και την έννοια της ζωής καθώς και για την θέση τους μέσα στον κόσμο. Ψυχολογικά γίνονται πιο ενστικτώδεις, υπερευαίσθητοι, υποψιασμένοι, ευσυγκίνητοι, ανυπόμονοι. Δεν βρίσκουν μια ισορροπία και βρίσκονται σε μια συνεχή κόντρα. Επίσης πρέπει να έχουμε υπ' όψιν μας ότι πολλοί παράγοντες πιέζουν τους εφήβους, όπως η επιτυχία στο σχολείο, οι σχέσεις με την οικογένεια, καθώς και οι σχέσεις με τις παρέες εκτός οικογένειας. Αυτές οι καταστάσεις μπορεί για τους ενήλικες να μην είναι σημαντικές αλλά για τους έφηβους είναι. Η εφηβεία λοιπόν αποτελεί μια περίοδο συνεχών αλλαγών οι οποίες είναι φυσιολογικές αλλά γεμίζουν τον έφηβο, και την οικογένεια του με άγχος. Έτσι η συναισθηματική αστάθεια που νιώθει ο έφηβος μπορεί να πάρει μεγάλες διαστάσεις, ώστε να σκεφτεί την αυτοκτονία σαν λύση σε όλα τα παρά πάνω προβλήματα.

Ο αυτοκτονικός έφηβος αισθάνεται τον εαυτό του σαν κακό, παθητικό, ένοχο. Δεν έχει καμιά αυτοεκτίμηση και δεν του αρέσει ο εαυτός του. Δεν γνωρίζει την αξία του και δεν βρίσκει την θέση του. Δεν συμμετέχει στις σχέσεις με τους άλλους, δεν είναι καλός μαθητής, και αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ελέγξει τίποτα από την ζωή του. Σε αυτή την περίοδο η αυτοκτονία αποτελεί μια συμπεριφορά η οποία έχει υιοθετηθεί από τον έφηβο, εφόσον μια σειρά από άλλες συμπεριφορές δεν μπόρεσαν να επιφέρουν το αποτέλεσμα που ήθελε. Έτσι η αυτοκτονία φαίνεται να είναι ο μόνος δρόμος που είναι ανοιχτός.

Μπορεί η αυτοκτονία να φαίνεται σαν μια στιγμιαία απόφαση, εντούτοις αυτό που μαρτυρούν οι έρευνες είναι ότι πρόκειται για μια πράξη που ο έφηβος την έχει σκεφτεί σαν λύση από καιρό και μάλιστα έχει μιλήσει για αυτή, στο φιλικό του περιβάλλον.

Στην ουσία η αυτοκτονία του εφήβου είναι μια προσπάθεια αλλαγής. Είναι μια προσπάθεια να θέσει τέρμα στο περιβάλλον και την δυσκολία του να το αντιμετωπίσει. Τις περισσότερες φορές οι έφηβοι δεν έχουν την εμπειρία ότι οι δυσκολίες στην ζωή είναι περαστικές και νομίζουν ότι η υπόλοιπη ζωή τους θα περάσει μέσα σε αυτή την στεναχώρια που βιώνουν, έτσι θεωρούν ότι για να απαλλαγούν, καλύτερο είναι να θέσουν τέρμα στην ζωή τους.

Ο ρόλος της οικογένειας

Ο σημαντικότερος παράγοντας αυτοκτονίας των εφήβων είναι η οικογένεια και τα προβλήματα που υπάρχουν μέσα σε αυτή. Το διαταραγμένο οικογενειακό περιβάλλον είτε υπάρχει χωρισμός είτε όχι, παίζει σημαντικό ρόλο στην απόπειρα αυτοκτονίας του εφήβου Οι συγκρούσεις των γονέων, η προσφυγή στην σωματική και ψυχολογική βία., ο αλκοολισμός των γονέων, η αδιαφορία ενός εκ των γονέων προς το πρόσωπό του, η έλλειψη ωριμότητας της μητέρας, η έλλειψη επικοινωνίας, έλλειψη συναισθηματικού δεσίματος, η απόρριψη, και η εγκατάλειψη, αποτελούν παράγοντες που μπορούν να κάνουν την απόπειρα αυτοκτονίας μια πραγματικότητα.

Η εφηβεία είναι μια πορεία προς την αυτονομία. Είναι μια προσπάθεια αποδοχής του εαυτού μέσω της αποδοχής των άλλων. Άρα η οικογένεια καλείται να περιβάλλει αυτή την πορεία και να βοηθήσει τον έφηβο να ανοίξει το δρόμο του. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε παρατηρήσει ότι μπορούν να συμβούν δύο διαφορετικές καταστάσεις : α) Από την μια οι γονείς μπορεί να μην πριμοδοτούν αυτή την πορεία και τις προσπάθειες αυτονόμησης του εφήβου, αλλά αντιθέτως να τον εξουσιάζουν και να τον ελέγχουν και το σπουδαιότερο να δίνουν δικιά τους ερμηνεία σε ότι και αν κάνει ή λέει, αποδυναμώνοντας και αποπροσανατολίζοντας την προσπάθεια του να “σταθεί στα πόδια του” β) από την άλλη με το να μην δίνουν καμία σημασία στην παρουσία του και να στέκονται αδιάφοροι και μακρινοί σε ότι του συμβαίνει και αισθάνεται. Αυτές οι δύο καταστάσεις μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικά ψυχολογικά προβλήματα με βασικό τους παρανομαστή την απόρριψη, την αδιαφορία και την αίσθηση ότι δεν είναι αυτό που οι γονείς του περίμεναν, άρα δεν έχει και λόγο ύπαρξης.

Αν οι γονείς λοιπόν, δεν είναι υποστηρικτικοί αλλά κρατάνε μια στάση απορριπτική βάζοντας σε πρώτη γραμμή τις δικές τους δυσκολίες και προσδοκίες και αντιμετωπίζουν τον προβληματισμό και την αναβλητικότητα της εφηβείας με αρνητισμό, τότε μεγαλώνουν την αρνητική αίσθηση του εαυτού, και τονώνουν τις άσχημες ιδέες που μπορεί να καταλαμβάνουν τον έφηβο. Σε αυτή την περίπτωση η αυτοκτονία μπορεί να πάρει την μορφή ενός διεξόδου, μια φυγής η οποία φαντάζει σαν απόφαση προκλητική και γενναία Ο έφηβος στην προσπάθεια να αποφύγει την ανεπάρκεια που νιώθει αναλαμβάνει αυτό το ρίσκο με διάφορους τρόπους, προκαλώντας τον θάνατο με στόχο την στερνή επιβεβαίωση των ικανοτήτων του, το να μπορέσει να ελέγξει την ζωή του θέτοντας της ένα τέρμα.

Ο ρόλος της ερωτικής απογοήτευσης

Όταν ένας έφηβος, ο οποίος έχει περάσει από μια από τις παραπάνω περιπτώσεις που ανέφερα στην οικογένεια, δημιουργήσει μια ερωτική σχέση, τότε η σχέση αυτή αποτελεί για τον ίδιο, ένα καινούργιο χώρο και χρόνο για να αξιολογήσει τον εαυτό του. Η σημαντικότητα της είναι τεράστια και ο άλλος γίνεται ολόκληρος ο κόσμος του. Εάν χάσει τον ερωτικό του σύντροφο τότε ο πόνος γίνεται μεγαλύτερος διότι βιώνεται σαν απόρριψη, εγκατάλειψη και σαν μηδαμινότητα του εαυτού του, πράγμα που μπορεί πιο εύκολα να τον οδηγήσει στην απόπειρα.

Ο ρόλος της κοινωνικής απομόνωσης.

Βασικό στοιχείο του αυτοκτονικού εφήβου είναι η μοναξιά. Βιώνει ένα συναίσθημα της απόρριψης από τους φίλους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι αυτοκτονικοί έφηβοι είναι μοναχικοί. Έχουν φίλους αλλά οι σχέσεις μαζί τους, τις περισσότερες φορές είναι διαταραγμένες. Δεν δέχονται την βοήθεια του φιλικού περιβάλλοντος και δείχνουν ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους. Πιστεύουν ότι κανείς δεν μπορεί να τους καταλάβει και ζουν περισσότερο μια συναισθηματική μοναξιά παρά μια κοινωνική.

Αυτοκτονία και το Ιντερνέτ

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύ συζήτηση στην βοήθεια που μπορεί να προσφέρει το ίντερνετ μέσω διαφόρων ιστοσελίδων οι οποίες προβάλλουν νέες συνταγές και προτρέπουν τους εφήβους στην αυτοκτονία. Η αλήθεια είναι ότι από το ξεκίνημά του το ίντερνετ παρουσίασε τέτοια ιστολογία τα οποία δίνουν πολλές ιδέες σε άτομα που θέλουν να αυτοκτονήσουν Από μια πρώτη έρευνα η οποία έγινε το 2008 και δημοσιεύτηκε στην British Medical Journal έδειξε ότι το διαδίκτυο θα μπορούσε να σπρώξει σε μια αυτοκτονική συμπεριφορά μέσω των ατελείωτων ιστοσελίδων οι οποίες ενθαρρύνουν αυτή την συμπεριφορά προσφέροντας τρόπους και μεθόδους για να περάσουν στην εκτέλεση θα λέγαμε της πράξης τους.

Στην ουσία η παρουσία του ιντερνέτ το μόνο που έρχεται να κάνει είναι να βγάλει στην επιφάνεια τους προβληματισμούς της εφηβείας οι οποίοι υπήρχαν από παλιά και τους οποίους προσπαθήσαμε να περιγράψουμε παραπάνω.

Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι δεν έχουμε μεγαλύτερο αριθμό αυτοκτονιών στους νέους ανάμεσα στο 1990 και το 2008, ίσως έχουμε και λιγότερους. Μερικοί μάλιστα επιστήμονες θεωρούν ότι μπορεί στο ιντερνέτ να υπάρχουν ιστολογία τα οποία παροτρύνουν στην αυτοκτονία, αλλά υπάρχει και μια άλλη πλευρά του ίντερνετ που είναι η επικοινωνία και με αυτό τον τρόπο προσφέρει μια σημαντική διέξοδο στην μοναξιά που συναντούν πολλοί έφηβοι στην ζωή τους, δημιουργώντας ένα χώρο συναντήσεων, ένα άπλωμα χεριού για βοήθεια, κάποιον που μπορεί να σε ακούσει και να ανταλλάξει απόψεις με τέτοιο τρόπο ώστε όχι μόνο να μην ενθαρρύνει την αυτοκτονία αλλά και την αποτρέψει.

Επίσης πρέπει να ξέρουμε ότι η αυτοκτονία στην εφηβική ηλικία είναι μεταδοτική. Είναι μεταδοτική μέσω της μίμησης εφόσον η μίμηση είναι ένα χαρακτηριστικό της εφηβείας Έχουν σημειωθεί πολλά κρούσματα ομαδικής αυτοκτονίας εφήβων πράγμα που σημαίνει ότι ο ένας μπορεί να παρασύρει τον άλλον και να περάσουν στην πράξη πολύ πιο εύκολα. Αυτό συμβαίνει διότι οι έφηβοι έχουν σε αυτή την περίοδο της ζωής τους, σαν πρότυπα του φίλους παρά τους γονείς τους.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, αν μπορούν να το κάνουν.

Πολλοί έφηβοι παρουσιάζουν ψυχολογικά προβλήματα όπως κατάθλιψη ή άγχος. Μιλάνε για μαύρες σκέψεις και απομονώνονται Η απομόνωση ενός εφήβου, όπως είπαμε, είτε είναι αναγκαστική, είτε ηθελημένη αποτελεί ένα ρίσκο. Για να μπορέσουν να προλάβουν οι γονείς τέτοιες καταστάσεις πρέπει να είναι έτοιμοι να ακούσουν την εφηβεία, να αφιερώσουν χρόνο για αυτή, διότι ένα έφηβος δεν μιλάει αν δεν τον ακούν, αν δεν δίνουν προσοχή στην παρουσία του και στους προβληματισμούς του. Αυτή η στάση των γονέων εμπεριέχει την αποδοχή για την οποία τόσο πολύ προσπαθεί ο έφηβος. Η αποδοχή σημαίνει να ακούσουμε τον έφηβο ακόμα και σε τέτοιου είδους προβληματισμούς όπως είναι ο θάνατος, ή η αυτοκτονία.

Στην ουσία την αυτοκτονία όλοι οι άνθρωποι την έχουν σκεφτεί ο καθένας με τον δικό του τρόπο Παρ΄ όλα αυτά οι άνθρωποι αποφεύγουν να μιλήσουν για αυτήν προσπαθώντας να την αποφύγουν δημιουργώντας όμως ένα συναίσθημα ενοχής και ντροπής, τονίζοντας την αίσθηση της αναξιότητας και ανεπάρκειας που νιώθει ο έφηβος ο οποίος καταλαμβάνεται από αυτοκτονικές σκέψεις. Δυστυχώς μια τέτοια τακτική μεγαλώνει τους μύθους και τις κακές συνήθειες εμποδίζοντας τους εφήβους να μιλήσουν ανοιχτά για τον ψυχικό τους πόνο και με αυτό τον τρόπο να μπορέσουν να βοηθηθούν.

Για αυτό το λόγο οι γονείς πρέπει να είναι δίπλα τους και να μπορούν να “αρπάζουν” τα μηνύματα που οι έφηβοι, σε τέτοιες καταστάσεις, αφήνουν στο περιβάλλον τους. Μηνύματα λεκτικά όπως. “ ξέρω τι πρέπει να κάνω” “αυτό δεν θα κρατήσει για πολύ” Ή συμπεριφοριστικά μηνύματα όπως έλλειψη ενδιαφέροντος ή ή απομόνωση, ή ενασχόληση του με μαχαίρια, ή με άλλα επικίνδυνα αντικείμενα,ή η παρατεταμένη προσκόλληση σε μουσικές και ταινίες με θέμα τον θάνατο κ.λ.π. Ακόμα οι γονείς πρέπει να προβληματιστούν και για την συμπεριφορά τους και τον τρόπο που προσεγγίζουν το παιδί τους.

'Έτσι, όπως είπαμε παραπάνω, η αυτοκτονία θα μπορούσε να είναι ένα θέμα συζήτησης. Το να μιλήσουν οι γονείς για την αυτοκτονία ήρεμα και χωρίς να κάνουν κριτική βοηθάει στην προσέγγιση του εφήβου. Δεν μπορεί, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι γονείς, μια τέτοια συζήτηση, να δυναμώσει την επιθυμία του εφήβου που θέλει να αυτοκτονήσει, αντιθέτως μπορεί να του δώσει την ευκαιρία να εκθέσει τον ψυχικό του πόνο ενώ συγχρόνως να νιώσει το ενδιαφέρον και την παρουσία του γονέα με τέτοιο τρόπο ώστε να μειωθούν οι σκέψεις της αυτοκτονίας που το κατακλύζουν.

Κατ' αρχάς αυτό προϋποθέτει ότι οι γονείς, όπως είπαμε, θα αλλάξουν στάση απέναντι στο παιδί τους, ότι θα είναι πιο εύκαιροι, πιο προσεκτικοί, θα πάψουν να κριτικάρουν, να αξιολογούν, να ενοχοποιούν, και να δείχνουν το “καλό δρόμο” τον οποίον τις περισσότερες φορές δεν μπόρεσαν ούτε αυτοί να ακολουθήσουν.

Συγχρόνως πρέπει να σταματήσουν να υποτιμούν την κατάσταση που περνάει το παιδί τους, διότι με αυτό τον τρόπο είναι σαν συνεχίζουν την υποτίμηση του. Με αυτή την στάση μπορούν να ελέγξουν αν οι ιδέες της αυτοκτονίας είναι συνεχής, εάν το παιδί τους έχει βρει τρόπους για να το πετύχει ( και εδώ μπαίνει το ίντερνετ) και αν έχει οριστεί ο χώρος και ο χρόνος. Σε ένα δεύτερο χρόνο πρέπει να ηρεμήσουν τον έφηβο, να τον βοηθήσουν να αναβάλει την πράξη του, και να απευθυνθούν απαραίτητα σε ένα ειδικό.

Ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία ο έφηβος δεν δέχεται να μιλήσει με κανένα, πρέπει να επιμείνουν. Πρέπει οι ίδιοι να απευθυνθούν σε ένα ειδικό δείχνοντας ότι το πρόβλημα δεν ανήκει μόνο στον έφηβο, αλλά ότι είναι και δικό τους πρόβλημα, πράγμα που στην ουσία αληθεύει..

Με αυτό τον τρόπο μπορούν να αποφύγουν την στοχοποίηση του εφήβου σαν “αρρώστου” που σημαίνει ακόμα μια δικαιολογία για να περάσει στην πράξη και να πετύχουν σαν πρώτο βήμα την από-ενοχοποίηση του με την δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης και προσοχής..

Επίσης η παρουσία ενός ειδικού θα βοηθήσει τον έφηβο να βρει καινούργιους τρόπους να προσεγγίζει τα προβλήματά του, ενώ αποτρέπει τους γονείς να επαναλάβουν τον άχαρο ρόλο που είχαν μέχρι τώρα και ο οποίος μπορεί να καταστεί περισσότερο επικίνδυνος και για τον έφηβο αλλά και για αυτούς .

Η παρουσία του ειδικού θα βοηθήσει τον έφηβο να καταλάβει ότι είναι ικανός να εξετάσει και να ερευνήσει τα προβλήματα του και να βρει καινούργιες λύσεις. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση του και να αλλάξει τις συνήθειές και τις συμπεριφορές που είχε υιοθετήσει μέχρι τώρα.

Βασική προϋπόθεση είναι να τονίσουμε την αυτονόμηση του εφήβου μέσα όμως σε όρια τα οποία σέβονται την ηλικία του αλλά και τις ικανότητες του. Εάν οι γονείς πάρουν αυτό το βάρος στους ώμους τους δεν προσφέρουν καμιά υπηρεσία στο παιδί τους αλλά ούτε και στους ίδιους. Διότι και οι ίδιοι θέλουν βοήθεια.

Οι γονείς είναι κομμάτι του προβλήματος και δεν είναι απ' έξω από αυτό.

Κατ' αρχάς πρέπει να βγάλουν στην επιφάνεια το πρόβλημα και να μην το κρατήσουν κρυφό, διότι με αυτό τον τρόπο τονίζουν τα αισθήματα ενοχής και ντροπής τα οποία ενισχύουν την απόφαση της αυτοκτονίας. Άρα πρέπει και αυτοί να δεχτούν την βοήθεια ενός ειδικού για να καταλάβουν τι έχει συμβεί μέχρι τώρα και με ποιο τρόπο μπορούν να βελτιώσουν την επικοινωνία τους μεταξύ τους, αλλά και με τον έφηβο, για να μπορέσουν να περάσουν σε ένα καινούργιο πλαίσιο το οποίο θα πριμοδοτεί την συνεργασία και την αποδοχή και όχι την εξουσία και την απόρριψη στην σχέση τους. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουν να επαναπροσδιορίσουν την θέση τους μέσα στην οικογένεια και να επανα-καθορίσουν από κοινού ένα καινούργιο σύστημα αξιών και ορίων.

πίνακας: Γουναρόπουλος Γεώργιος

Σχόλια

Ο χρήστης Ανώνυμος είπε…
συμφωνω απολυτα μαζι σας,αυτα που γραψατε με βοηθησαν πολυ,αυτα ακριβως ηθελα να ακουσω

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα