Σχολικός εκφοβισμός:


Φαινόμενο θυματοποίησης ή μαγκιά


Βια 15


Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού ή bullying, όπως είναι γνωστός ο όρος στη διεθνή βιβλιογραφία, έχει αρχίσει να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις στη σχολική κοινότητα και να τρομάζει τους γονείς. Όλο και περισσότερος αριθμός παιδιών παραπονιούνται ότι έχουν κατά καιρούς πέσει θύματα κοροϊδίας άλλων παιδιών και εκφράζουν την απόγνωσή τους και τις δικές τους εμπειρίες ως θύματα εκφοβισμού από συμμαθητές, συνομηλίκους τους ή παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.


Με τον όρο σχολικός εκφοβισμός εννοούμε το σύνολο φαινομένων λεκτικής βίας, απειλής, εκβιασμού και κοινωνικού αποκλεισμού καθώς και την κοροϊδία ή διάδοση φημών για ένα παιδί ή ακόμα και τη σεξουαλική παρενόχληση προς αυτό από άλλα σωματικά ή λεκτικά. Οι πιο συχνές μορφές του σχολικού εκφοβισμού που παρατηρούνται ανάμεσα σε παιδιά σχολικής ηλικίας είναι


α. η σωματική επίθεση (σπρωξίματα, κλωτσιές, χαστούκια),


β. η συναισθηματική επίθεση (εκβιασμός, απομόνωση του παιδιού-θύματος, καταστροφή των προσωπικών του αντικειμένων),


γ. λεκτική επίθεση (σαρκασμός, βρίσιμο, ειρωνεία, ρατσιστικά σχόλια, χειρονομίες, απειλητικά συνθήματα σε τοίχους),


δ. σεξουαλικός εκφοβισμός (ανεπιθύμητο άγγιγμα, προσβλητικά μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του παιδιού)


και δ. ηλεκτρονικός εκφοβισμός (ανεπιθύμητα σχόλια, εκβιασμός μέσω διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό, με τη χρήση κάμερας με σκοπό την ταπείνωση του παιδιού).


Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν διεξαχθεί έρευνες για το συγκεκριμένο θέμα ήδη από το 1970, ενώ στη χώρα μας το φαινόμενο πήρε πιο ανησυχητικές διαστάσεις από το 2000 και μετά. Οι έρευνες όμως είναι περιορισμένες και γενικά δεν έχουν επαρκή στοιχεία σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου, τη συσχέτισή του με παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία, το οικογενειακό κλίμα, η εθνική και πολιτισμική προέλευση και το σχολικό περιβάλλον. Γενικότερα πάντως οι ειδικοί αναφέρουν ότι το παιδί-θύτης επιδεικνύει μία συμπεριφορά επικυριαρχίας, επιβολής και απειλής στο θύμα με στόχο τον εκφοβισμό του και την απόκτηση ενός είδους ελέγχου. Μάλιστα πολλά παιδιά θύματα τυχαίνει να προέρχονται από διαφορετική χώρα και να μιλούν διαφορετική γλώσσα από το θύτη, οπότε και γίνονται συχνά αντικείμενα χλευασμού και κοροϊδίας από άλλα με ελλιπείς επικοινωνιακές δεξιότητες και ικανότητα αποδοχής των ξένων που είναι συμμαθητές ή γείτονες.


Σε σχετική έρευνα που διενεργήθηκε από το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας κατά τα σχολικά έτη 2004-5 και 2005-6 πήραν μέρος 4000 παιδιά και έφηβοι, 2080 κορίτσια και 1920 αγόρια μαθητές της έκτης δημοτικού, της Γʼ Γυμνασίου και της Αʼ Λυκείου καθώς και 200 εκπαιδευτικοί. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι αντιληπτό από τους μαθητές σε διάφορες μορφές και διαστάσεις. Οι μισοί από τους μαθητές και τις μαθήτριες αναγνωρίζουν τις μορφές της σχολικής βίας. Τα αγόρια είναι συχνότερα δράστες και θύματα του bullying. To 10-13% δήλωσαν ότι είχαν βιώσει ως θύματα το φαινόμενο κυρίως με τη λεκτική του μορφή σε χώρους στο σχολείο χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς όπως είναι η αυλή, οι τουαλέτες, ο διάδρομος και η τάξη στο διάλειμμα). Από την έρευνα και τις απαντήσεις των συμμετεχόντων φάνηκε ότι ο δράστης είναι συνήθως συνομήλικος με το θύμα, ελληνικής καταγωγής, με χαμηλή επίδοση στα μαθήματα και γενικά άσχημη συμπεριφορά μέσα και έξω από την τάξη. Το θύμα από την άλλη είναι πιο συχνά αγόρι, ελληνικής ή ξένης καταγωγής, με καλές επιδόσεις στο σχολείο, με κάποιες διαφορές από το συνηθισμένο τύπο του αγοριού-μαθητή στην ανάπλαση ή στη συμπεριφορά. Γίνεται λοιπόν θύμα εκφοβισμού για τον οποίο θα μιλήσει μόνο σε φίλους και θα προσπαθήσει να αποφύγει το θύτη αγνοώντας τον.


Όταν ένα παιδί γίνεται θύμα σχολικού εκφοβισμού με οποιαδήποτε από τις μορφές που αναφέρθηκαν, νιώθει σε πρώτη φάση φόβο. Αισθάνεται ότι απειλείται, τρομάζει, αποφεύγει να περπατά μόνο του στο σχολείο, αλλάζει διαδρομή για το σχολείο ή ζητά επίμονα από τους γονείς να το συνοδεύουν εκείνοι στο σχολείο, φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό ή του ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο, δε θέλει να πάει σχολείο, αρνείται να πάει, κάνει απουσίες/κοπάνες και μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα σχολικής φοβίας. Ακόμα σταματά να τρώει, γίνεται απότομο και επιθετικό, έχει νευρικότητα και τρομάζει εύκολα. Πολλά παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού μπορεί να γίνουν τόσο επιθετικά ώστε και τα ίδια να θυματοποιούν άλλα παιδιά ή τα αδέρφια τους στο σπίτι. Άλλωστε είναι γνωστό ότι ʽʼη βία γεννά τη βίαʼʼ.


Πολλά παιδιά-θύματα φοβούνται τόσο ώστε κλαίνε, δεν μπορούν το βράδυ να κοιμηθούν και έχουν εφιάλτες. Ακόμα μερικά αρχίζουν να τραυλίζουν, χάνουν τα πράγματά τους συχνά, τους λείπουν βιβλία και τετράδια ή πολλά από τα προσωπικά τους αντικείμενα είναι σκισμένα και κατεστραμμένα. Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις μάλιστα μπορεί να έχουν μελανιές και χτυπήματα ή σκισμένα ρούχα όταν επιστρέφουν από το σχολείο.


Τέτοιου είδους συμπτώματα θα πρέπει να κινήσουν τις υποψίες των γονιών ότι ίσως το παιδί τους να έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Αν πράγματι διαπιστώσουν κάτι τέτοιο, θα πρέπει να προσεγγίσουν το παιδί τους και έχοντας αναπτύξει μία φιλική και ζεστή σχέση μαζί του να συζητήσουν αν το θέλει και εκείνο τι ακριβώς του συμβαίνει. Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει το παιδί να νιώσει ότι φταίει ή ότι προκαλεί την κατάσταση αυτή. Σημαντικό είναι να παρατηρήσουν οι γονείς τη συμπεριφορά του παιδιού τους και να μην αμελήσουν να αντιδράσουν. Καλό θα είναι να επικοινωνήσουν με το σχολείο ενημερώνοντας τους εκπαιδευτικούς και τη Διεύθυνση για το περιστατικό. Σε δεύτερη φάση το σχολείο θα πρέπει να ενημερώσει το παιδί-εκφοβιστή αν είναι μαθητής του σχολείου καθώς και τους γονείς του. Σε περίπτωση που ο εκφοβισμός και οι απειλές συνεχίζονται, υπάρχει και η λύση να αλλάξει το παιδί σχολείο. Αν το παιδί-θύμα έχει τραυματιστεί, επιβάλλεται η ενημέρωση των αρμόδιων αρχών (Αστυνομία).


Ακόμα οι γονείς μπορούν να απευθυνθούν σε συμβουλευτικούς σταθμούς, στην Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου που διαμένουν και γενικότερα σε φορείς και κέντρα στελεχωμένα με το κατάλληλο προσωπικό (ψυχολόγους, θεραπευτές, κοινωνικού λειτουργούς, ειδικούς παιδαγωγούς κτλ.) που θα μπορούν τους δώσουν τις κατάλληλες συμβουλές για τον τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης. Πιο πρακτικά τώρα οι γονείς θα πρέπει να διδάξουν στο παιδί τους να μη φοβάται και να έχει θάρρος της γνώμης, να μπορεί να κοιτάξει στα μάτια τον εκφοβιστή του και να μην του δίνει σημασία ή να απαιτεί να το αφήσει ήσυχο. Συμβουλέψτε τα παιδιά σας να μη δίνουν τον αριθμό του κινητού τους ή του τηλεφώνου του σπιτιού τους καθώς και την ηλεκτρονική τους διεύθυνση σε άτομα που δε γνωρίζουν καλά. Σε δεύτερη φάση παρακινείστε τα παιδιά σας να ασχοληθούν με αθλήματα, με το χορό ή τη μουσική καθώς και άλλες ομαδικές δραστηριότητες, ώστε να αποκτήσει νέες παρέες, να ξεφύγει από την απειλή του εκφοβιστή και κυρίως να νιώσει περισσότερη αυτοπεποίθηση.


Έχει επίσης μεγάλη σημασία να νιώσει το παιδί ότι δεν είναι μόνο του και έχει στήριγμα τους γονείς του και το σχολείο για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Είναι σημαντικό να διατηρεί την ψυχραιμία του και να μη χάσει την αυτοπεποίθησή του. Οι γονείς και οι ειδικοί συνήθως συμβουλεύουν ένα παιδί να μην απαντά στις κοροϊδίες και τις απειλές όσο ενοχλητικές και αν είναι, να μην μπαίνει σε διάλογο με τον εκφοβιστή του και να μπορεί να πει καθαρά και δυνατά ʽʼΣΤΑΜΑΤΑʼʼ, ʽʼΠΑΨΕʼʼ, ʽʼΑΣΕ ΜΕ ΗΣΥΧΟʼʼ και να φύγει γρήγορα. Πολλά παιδιά φοβούνται να εκμυστηρευτούν αυτό που τους συμβαίνει. Αν φοβούνται να το πουν σε ενήλικα μπορούν να το πουν σε φίλο/φίλη τους και να ζητήσουν τη γνώμη τους. Αν ο εκφοβισμός έχει τη μορφή της απειλής μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή μηνυμάτων στο κινητό, θα πρέπει να κρατηθούν αυτά τα στοιχεία…ίσως είναι χρήσιμα κάποια στιγμή ως αποδείξεις.Ας δούμε τώρα και την περίπτωση που ως γονείς διαπιστώσετε ότι το δικό σας παιδί εκφοβίζει τα άλλα. Προσπαθήστε να το σταματήσετε αμέσως μόλις παρατηρήσετε την επιθετική του συμπεριφορά. Χρησιμοποιείστε το διάλογο και εξηγείστε του ότι η συμπεριφορά του αυτή είναι κακή και βλάπτει όχι μόνο τα άλλα παιδιά αλλά κυρίως το ίδιο. Μην το τιμωρήσετε αμέσως αλλά διδάξτε του τους σωστούς τρόπους συμπεριφοράς και συνύπαρξης με τους συμμαθητές του στο σχολείο. Η βία εξάλλου που θα δείξετε και εσείς θα εντείνει περισσότερο τη δική του επιθετική συμπεριφορά. Ενημερώστε φυσικά και το σχολείο του για να γνωρίζουν και εξηγείστε ότι χρειάζεται κοινή προσπάθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Να είστε κοντά στο παιδί σας, να το εποπτεύετε χωρίς πίεση και υπερβολικό έλεγχο, αλλά με έπαινο και ενίσχυση κάθε φορά που επιδεικνύει μία θετική συμπεριφορά ή συνεργατικότητα με τους συμμαθητές του.


Το ελληνικό σχολείο πάντως δεν είναι σήμερα κατάλληλα εφοδιασμένο με προληπτική πολιτική του φαινομένου ούτε με μέτρα για την αντιμετώπισή του. Κρίνεται αναγκαία η δημιουργία εθνικής πολιτικής για την πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Με δεδομένο ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των μαθητών έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, λεκτικού ή σωματικού, κρίνεται απαραίτητη η εκστρατεία ενημέρωσης παιδιών και γονέων για το φαινόμενο και τους τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισής του. Η καλή συνεργασία όλων όσων έχουν την ευθύνη για την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών είναι απαραίτητη όσο ποτέ. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ʽʼη βία με οποιαδήποτε μορφή της δεν είναι μαγκιάʼʼ και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να λύσει τις διαφορές που ίσως τα παιδιά έχουν μεταξύ τους στο σχολικό και εξωσχολικό περιβάλλον.


Πηγή: Μαρίνα Κωνσταντινίδου

Ψυχολόγος, M.Sc στη Συμβουλευτική

και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό

http://www.parents.gr/forum/showthread.php?t=40922&highlight=%F3%F9%EC%E1%F4%E9%EA%DE+%F4%E9%EC%F9%F1%DF%E1

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα