Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΛ. ΔΕΛΜΟΥΖΟΥ
ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Σκοπός της Παιδείας για το Δελμούζο είναι η δημιουργία ανθρώπων, οι οποίοι θα είναι ηθικά και πνευματικά αυθύπαρκτοι. Με την έννοια αυτή ο Δελμούζος εννοεί ότι θα μπορεί μόνος του ο άνθρωπος να διαχειριστεί τη ζωή του, να βρει το επάγγελμα που του ταιριάζει και να είναι ικανός να αντιμετωπίσει μόνος του τα προβλήματα που του παρουσιάζονται. Να γίνει άξιο και ενεργό μέλος της κοινωνίας, να διαθέτει λόγο και βούληση και να αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεών του (Χατζηστεφανίδης, 1990: 152).
Για τους λόγους αυτούς ο Δελμούζος θέλησε να εφαρμόσει στην πράξη τις αρχές της Νέας Αγωγής και του Σχολείου Εργασίας, οργανώνοντας με τέτοιο τρόπο το αναλυτικό πρόγραμμα στο σχολείο -δεύτερη βασική αρχή του δημοκρατικού σχολείου- και εφαρμόζοντας μεθόδους διδασκαλίας και αξιολόγησης, που να δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να αναπτυχθεί, να σκεφτεί, να προβληματιστεί, να συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητες του σχολείου, στην οργάνωση και τη διοίκησή του και να τολμάει να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις, τις σκέψεις και τις ιδέες του, δηλαδή να δημιουργηθούν δημοκρατικές δομές και διαδικασίες στο σχολείο -πρώτη βασική αρχή του δημοκρατικού σχολείου-.
Το Σχολείο Εργασίας, κατά τον Αλ. Δελμούζο, εφαρμόζει νέες μεθόδους και τεχνικές διδασκαλίας, οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τη φύση του παιδιού, ώστε, τελικά, το «σχολείο των λόγων» να μετατραπεί σε «σχολείο εργασίας» (Δελμούζος, 1958: σσ. 103- 157).
Για το λόγο αυτό χρησιμοποιεί:
1. τη μαθητοκεντρική μέθοδο, δηλαδή κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι πλέον το παιδί και όχι ο δάσκαλος·
2. την αυτενέργεια του μαθητή, δηλαδή «ενέργεια που πηγάζει από την ελεύθερη βούληση του ατόμου» και δεν γίνεται, έτσι, η μάθηση μια καταναγκαστική αναποτελεσματική διαδικασία (Τερζής, 1986: 147)·
3. τη βασική παιδαγωγική αρχή «πως το παιδί το μορφώνομε πραγματικά, άμα στηριχτούμε στη δική του ψυχοσύσταση, που φανερώνεται καθαρά στην κλίση του» (Δελμούζος, 1971: 82). Στο σχολείο εργασίας, το παιδί θα έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει και να επιλέξει πράγματα που το ενδιαφέρουν και να ασχοληθεί μ’ αυτά, να ξυπνήσει το ενδιαφέρον του μαθητή κατά Ντιούι (Τερζής, 1986: 153-154)·
4. την οργάνωση της σχολικής ζωής από τα ίδια τα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό ευνοείται η συνεργασία και η ομαδική εργασία, όπου όλοι δουλεύουν για ένα κοινό στόχο, προσφέροντας καθένας το δικό του μερίδιο στη συλλογική αυτή προσπάθεια. Ο ρόλος του δασκάλου είναι βοηθητικός, συμβουλευτικός και παρεμβαίνει όταν χρειαστεί για να βοηθήσει τις παιδικές εργασίες να πάρουν το σωστό δρόμο, ενώ η παρέμβαση αυτή με τον καιρό ελαττώνεται. Πιο συγκεκριμένα ο Δελμούζος αναφέρει: το είναι του δασκάλου «αλύγιστο στό χρέος […] απάνω όμως απ’ όλα τό βύθισμα στούς άλλους, ή εκμηδένιση, ή διάχυση τού εγώ του, μιά πλατιά διάχυτη αγάπη» (Δελμούζος, 1929: 74-81. Βλ. επίσης: Δελμούζος, 1971: 73- 98· Τερζής, 1986: 162-165)·
5. με τη διαμόρφωση της σχολικής κοινότητας. Τα παιδιά στο νέο σχολείο «δε θα είναι άτομα σκόρπια, το καθένα για τον εαυτό του και με τον εαυτό του, αλλά ένα σύνολο οργανωμένο, μια σχολική κοινότητα. Και τη μορφή της θα τη δίνουν τα παιδιά ελεύθερα και όχι οι μεγάλοι». Παρόλα αυτά το παιδί θα μάθει να σέβεται τις αρχές και τις αξίες του σχολείου και θα συμμορφώνεται με τους κανόνες (Δελμούζος, 1971: 84· Τερζής, 1986: 165-168).
1. τη μαθητοκεντρική μέθοδο, δηλαδή κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι πλέον το παιδί και όχι ο δάσκαλος·
2. την αυτενέργεια του μαθητή, δηλαδή «ενέργεια που πηγάζει από την ελεύθερη βούληση του ατόμου» και δεν γίνεται, έτσι, η μάθηση μια καταναγκαστική αναποτελεσματική διαδικασία (Τερζής, 1986: 147)·
3. τη βασική παιδαγωγική αρχή «πως το παιδί το μορφώνομε πραγματικά, άμα στηριχτούμε στη δική του ψυχοσύσταση, που φανερώνεται καθαρά στην κλίση του» (Δελμούζος, 1971: 82). Στο σχολείο εργασίας, το παιδί θα έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει και να επιλέξει πράγματα που το ενδιαφέρουν και να ασχοληθεί μ’ αυτά, να ξυπνήσει το ενδιαφέρον του μαθητή κατά Ντιούι (Τερζής, 1986: 153-154)·
4. την οργάνωση της σχολικής ζωής από τα ίδια τα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό ευνοείται η συνεργασία και η ομαδική εργασία, όπου όλοι δουλεύουν για ένα κοινό στόχο, προσφέροντας καθένας το δικό του μερίδιο στη συλλογική αυτή προσπάθεια. Ο ρόλος του δασκάλου είναι βοηθητικός, συμβουλευτικός και παρεμβαίνει όταν χρειαστεί για να βοηθήσει τις παιδικές εργασίες να πάρουν το σωστό δρόμο, ενώ η παρέμβαση αυτή με τον καιρό ελαττώνεται. Πιο συγκεκριμένα ο Δελμούζος αναφέρει: το είναι του δασκάλου «αλύγιστο στό χρέος […] απάνω όμως απ’ όλα τό βύθισμα στούς άλλους, ή εκμηδένιση, ή διάχυση τού εγώ του, μιά πλατιά διάχυτη αγάπη» (Δελμούζος, 1929: 74-81. Βλ. επίσης: Δελμούζος, 1971: 73- 98· Τερζής, 1986: 162-165)·
5. με τη διαμόρφωση της σχολικής κοινότητας. Τα παιδιά στο νέο σχολείο «δε θα είναι άτομα σκόρπια, το καθένα για τον εαυτό του και με τον εαυτό του, αλλά ένα σύνολο οργανωμένο, μια σχολική κοινότητα. Και τη μορφή της θα τη δίνουν τα παιδιά ελεύθερα και όχι οι μεγάλοι». Παρόλα αυτά το παιδί θα μάθει να σέβεται τις αρχές και τις αξίες του σχολείου και θα συμμορφώνεται με τους κανόνες (Δελμούζος, 1971: 84· Τερζής, 1986: 165-168).
Έτσι, όλοι αυτοί οι παράγοντες που συνθέτουν το Σχολείο Εργασίας, τελικά, δημιουργούν ένα ακόμα στόχο, ο οποίος επιτυγχάνεται σταδιακά. Ο στόχος αυτός είναι η αυτοδιοίκηση της σχολικής κοινότητας από τα ίδια τα παιδιά. Συγκεκριμένα, ο Δελμούζος
αναφέρει ότι το παιδί «θα δημιουργεί το ίδιο το περιβάλλον και τη ζωή, υψώνοντας τη σχολική κοινότητα με ανάγκη εσωτερική προς τ’ απάνω, προς την αυτοδιοίκηση» και την αυτοαγωγή, με τελικό στόχο και τέρμα εξωσχολικό την «τέλεια αυτοδιοίκηση» (Δελμούζος, 1971: 85· Βαρμάζης, 1980: 30).
αναφέρει ότι το παιδί «θα δημιουργεί το ίδιο το περιβάλλον και τη ζωή, υψώνοντας τη σχολική κοινότητα με ανάγκη εσωτερική προς τ’ απάνω, προς την αυτοδιοίκηση» και την αυτοαγωγή, με τελικό στόχο και τέρμα εξωσχολικό την «τέλεια αυτοδιοίκηση» (Δελμούζος, 1971: 85· Βαρμάζης, 1980: 30).
Ο Δελμούζος υποστηρίζει ότι το σχολείο έχει «προπαιδευτικό χαρακτήρα», καθότι προετοιμάζει το παιδί δίνοντάς του εφόδια και γνώσεις για την ολοκλήρωση της αγωγής του στην «μετέπειτα, την εξωσχολική του ζωή στην κοινωνία»
(Χαρίτος, 1986: 46-48).
(Χαρίτος, 1986: 46-48).
Πηγή:
«Παιδαγωγικές αντιλήψεις και κοινωνική δικαιοσύνη:
Από τη Σχολική Κοινότητα του Μαρασλείου Διδασκαλείου (1923-26)
στις Μαθητικές Κοινότητες του σύγχρονου Ελληνικού Σχολείου».
Ελευθεράκης Θεόδωρος
Λέκτορας
Πανεπιστήμιο Κρήτης
elefthet@uoc.gr
«Παιδαγωγικές αντιλήψεις και κοινωνική δικαιοσύνη:
Από τη Σχολική Κοινότητα του Μαρασλείου Διδασκαλείου (1923-26)
στις Μαθητικές Κοινότητες του σύγχρονου Ελληνικού Σχολείου».
Ελευθεράκης Θεόδωρος
Λέκτορας
Πανεπιστήμιο Κρήτης
elefthet@uoc.gr
Σχόλια