Η Γυναίκα στο Βυζάντιο 2

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ


«Η γιαγιά μου είχε εξαιρετικές ικανότητες στη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων και ήταν μεγαλοφυΐα στην οργάνωση και στη διοίκηση. Ήταν σε θέση να διαχειριστεί όχι μόνο τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά κάθε άλλη αυτοκρατορία κάτω από τον ήλιο επίσης» (Από μια περιγραφή της βυζαντινής πριγκίπισσας Άννας Νταλέσσαινας, από την εγγονή της - ιστορικού Άννας Κομνηνής).


Όπως η Άννα Νταλέσσαινα, σχεδόν όλες οι γυναίκες που είναι αναγνωρίσιμα άτομα στις βυζαντινές ιστορίες ανήκουν σε οικογένειες που ήταν ιδιαίτερα ισχυρές πολιτικά και οικονομικά. Οι περισσότερες τεκμηριωμένες περιγραφές λοιπόν για τη ζωή των γυναικών στο Βυζάντιο προέρχονται από την ελίτ της βυζαντινής κοινωνίας.

Το Βυζάντιο ήταν γενικά μια πατριαρχική κοινωνία. Όμως οι γυναίκες συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε πολλές από τις πτυχές της βυζαντινής κοινωνίας εκείνη την εποχή: Διηύθυναν επιχειρήσεις, συμμετείχαν στην εκκλησία ως καλόγριες ή διακόνισσες και έπαιζαν κατά διαστήματα ενεργό ρόλο στις πολιτικές υποθέσεις. Είναι εξάλλου προφανές ότι η βυζαντινή στρατιωτική δομή της μέσης βυζαντινής περιόδου, που βασίστηκε στη συμμετοχή των "μερικής απασχόλησης" θεματικών στρατιωτών, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς την συμμετοχή και την ανεκτικότητα των γυναικών των θεματικών στρατιωτών. Ορισμένες γυναίκες της βυζαντινής αριστοκρατίας, όπως η αυτοκράτειρα Ειρήνη τον 8ο αιώνα ή η συνονόματή της, Ειρήνη Καντακουζηνή τον 14ο αιώνα, έγιναν ακόμη και στρατιωτικοί διοικητές.

Η βυζαντινή νομοθεσία επίσης ευνόησε ως ένα βαθμό τη γυναικεία οικονομική ανεξαρτησία: Οι γυναίκες είχαν τα ίσα δικαιώματα με τους άνδρες να κληροδοτήσουν και να κληρονομήσουν την ιδιοκτησία τους, και οι παντρεμένες γυναίκες μπορούσαν να διατηρήσουν την συζυγική ιδιοκτησία εκτός από την προίκα τους. Μια από τις πιο γνωστές βυζαντινές επιχειρήσεις, πχ άνηκε σε κάποια Δανελία - μια εξαιρετικά πλούσια χήρα, και ευεργέτιδα του μελλοντικού αυτοκράτορα Βασίλειου του 1ου. Άλλες γυναίκες ήταν ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων με είδη καθημερινής χρήσης.

Οι βυζαντινοί αριστοκράτες, σε πολλές περιπτώσεις προτιμούσαν το επώνυμο της μητέρας τους, εάν τους πρόσφερε το μεγαλύτερο κοινωνικό γόητρο.
Εντούτοις, η δυνατότητα των βυζαντινών γυναικών να συμμετέχουν στη δημόσια ζωή ήταν πολύ περιορισμένη σε σύγκριση με τους άνδρες τους. Η εκπαίδευση του Βυζαντίου εξασφάλισε σε πολλά κορίτσια την στοιχειώδη μόρφωση (έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν), αλλά δεν έδωσε ευκαιρίες για πιο προχωρημένη γνώση. Βέβαια υπήρξαν και μερικές πολύ αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, όπως η ιστορικός-πριγκίπισσα Άννα Κομνηνή και η πολυμαθής Θεοδώρα Ραούλαινα τον 13ο αιώνα. Αντίθετα, τα κορίτσια ενθαρρύνονταν να αναπτύξουν δεξιότητές χρήσιμες κατά τη διάρκεια του γάμου.

Οι βυζαντινές γυναίκες παντρεύονταν νωρίς, συχνά στα μέσα της εφηβείας τους και γεννούσαν πολλά παιδιά σε σχετικά σύντομο διάστημα. Η παιδική θνησιμότητα ήταν πολύ υψηλή σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα και οι γονείς δεν περίμεναν να επιζήσουν όλοι οι απόγονοί τους κατά την πρώτη παιδική ηλικία.
Η βυζαντινή μητέρα θεωρούταν η κεφαλή της οικογένειας και η προστάτιδα των παιδιών της ειδικά αν ήταν χήρα και τα παιδιά της ήταν πολύ νέα ακόμα.

Διάφορες αυτοκράτειρες κυβέρνησαν ως αντιβασιλείς των ανήλικων παιδιών τους : Η αυτοκράτειρα Ειρήνη προς το τέλος του 8ου αιώνα, η αγία Θεοδώρα, στο γιο της Μιχαήλ 3ο κατά τον 9ο αιώνα, και η Ζωή Karvounopsina, η τέταρτη σύζυγος και χήρα του αυτοκράτορα Λέοντα 6ου, κατά τον 10ο αιώνα.

Ο ρόλος της χήρας ως γυναίκας – αρχηγού της οικογένειας φαίνεται θαυμάσια στο παρακάτω απόσπασμα: Η Άννα Dalessena ήταν μητέρα του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού του 1ου και γιαγιά της Άννας Κομνηνής. Η Άννα Dalessena έπαιξε έναν κρίσιμο ρόλο στην άνοδο του Αλέξιου στην εξουσία και ο Αλέξιος, ένα αποφασιστικό και ικανό άτομο, συνέχισε να στηρίζεται στην πολιτική και διοικητική πείρα της για να κυβερνήσει την τεράστια αυτοκρατορία.

πηγή: Γιάννης Μόκιας, δ@σκ@λος

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα