ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΕΜΠΟΡΙΑΣ.

1.1 - Εννοιολογική αποσαφήνιση του όρου του trafficking.

Ο όρος -trafficking- είναι ένας αγγλόφωνος όρος που έχει επικρατήσει και καθιερωθεί στον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και ανά τον κόσμο για να υποδηλώσει το κοινωνικό φαινόμενο της διεθνικής σωματεμπορίας και ετυμολογικά κατάγεται από την λέξη “traffic” δηλαδή την διαδικασία της κίνησης.

Με τον όρο trafficking εννοούμε μεταφορικά, την διακίνηση ατόμων από χώρα σε χώρα. Παρακάτω θα χρησιμοποιηθεί ο όρος trafficking αλλά και ο όρος διεθνική σωματεμπορία ή εμπορία ανθρώπων ως ταυτόσημες έννοιες. Η σωματεμπορία ως λέξη σημαίνει εμπόριο σώματος, εμπορία λευκής σάρκας
αντίστοιχα και η εμπορία ανθρώπων είναι αυτό που υποδηλώνει η λέξη: άνθρωπος εμπορεύεται άνθρωπο.14  Πιο συγκεκριμένα, σημαίνει πώληση του σώματος της γυναίκας και ειδικότερα των σεξουαλικών της θέλγητρων με σκοπό το κέρδος.15

Στο έγκλημα της σωματεμπορίας ο σωματέμπορος προσλαμβάνει γυναίκες που εκπορνεύονται ακούσια και κερδοσκοπεί από αυτό το επάγγελμα. ράστης του παραπάνω εγκλήματος μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο, άνδρας ή γυναίκα, το θύμα είναι όμως σε κάθε περίπτωση γυναίκα.16 Συνεπώς με τον όρο « ιεθνική Σωματεμπορία» εννοούμε την στρατολόγηση και μεταφορά γυναικών κυρίως από τη μία χώρα στην άλλη με σκοπό την προώθηση τους στην πορνεία και την περαιτέρω σεξουαλική τους εκμετάλλευση.

Η προώθηση και παραμονή των γυναικών στην πορνεία γίνεται με διάφορες μεθόδους όπως απαγωγή, απάτη, παραπλάνηση, βιασμός, ξυλοδαρμός, εθισμός στα ναρκωτικά. Αυτή η σύγχρονη μορφή δουλεμπορίου διενεργείται από τον σωματέμπορο με σκοπό το κέρδος και στηρίζεται-χρηματοδοτείται από τον πελάτη που συχνά χωρίς να γνωρίζει την κατάσταση αποσκοπεί στην σεξουαλική του ευχαρίστηση. Ο επίσημος ορισμός του trafficking αντλείται διεθνώς από το Πρωτόκολλο για την Αποτροπή την Καταστολή και την Τιμωρία της Παράνομης ιακίνησης Προσώπων με σκοπό την σεξουαλική και οικονομική εκμετάλλευση, ιδιαίτερα των γυναικών και των παιδιών, που συμπληρώνει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών Ενάντια στο ιεθνικό Οργανωμένο Έγκλημα (μαζί με το Πρωτόκολλο Ενάντια στη Λαθρεμπορία των Μεταναστών μέσω ξηράς, αέρα και θάλασσας) και φαίνεται να είναι ο πιο συνεκτικός και σαφής όπου αναφέρεται ότι: 17

α) Με την “Παράνομη ιακίνηση Προσώπων με Σκοπό τη Σεξουαλική-Οικονομική Εκμετάλλευση” θα εννοείται η στρατολόγηση, η μεταφορά, η μετακίνηση, η εγκατάσταση ή η παραλαβή προσώπων, μέσω της απειλής ή της χρήσης βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού της απαγωγής, του δόλου, της εξαπάτησης, της κατάχρησης μιας ευάλωτης ή τρωτής θέσης, της προσφοράς ή της αποδοχής οικονομικού ή αλλο οφέλους για την επίτευξη της σύμφωνης γνώμης ενός προσώπου το οποίο ασκεί
έλεγχο ή εξουσία επί άλλου προσώπου για το σκοπό της εκμετάλλευσης. Η εκμετάλλευση θα περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστο: την εκμετάλλευση της πορνείας των άλλων ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την εξαναγκαστική εργασία ή παροχή υπηρεσιών, τη διαμόρφωση συνθηκών σκλαβιάς ή παρόμοιων με αυτή πρακτικών, τη διαμόρφωση συνθηκών δουλείας ή τη λήψη σωματικών οργάνων.

β) Η σύμφωνη γνώμη του θύματος της παράνομης διακίνησης στη σκοπούμενη εκμετάλλευση, έτσι όπως η τελευταία διατυπώνεται στην υποπαράγραφο (α) αυτού του άρθρου, δεν θα λαμβάνεται υπ’ όψιν, εφόσον για την επίτευξη της έχει χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε από τα μέσα που αναφέρονται στην παραπάνω υποπαράγραφο (α)
.
γ) Η στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, εγκατάσταση ή παραλαβή ενός παιδιού για το σκοπό της εκμετάλλευσης θα θεωρείται “παράνομη διακίνηση προσώπων” ακόμα και αν δεν συμπεριλαμβάνει κανένα από τα μέσα που διατυπώνονται στην υποπαράγραφο (α) αυτού του άρθρου

δ) Ως “παιδί” θα εννοείται κάθε πρόσωπο ηλικίας κάτω των δεκαοχτώ ετών. Τα δυο Πρωτοκόλλα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών Ενάντια στο ιεθνικό Οργανωμένο Έγκλημα, το ένα ενάντια στη ιακίνηση Προσώπων με σκοπό την οικονομική-σεξουαλική τους εκμετάλλευση και το άλλο ενάντια στη Λαθρεμπορία Μεταναστών, απαγορεύουν διεθνικά εγκλήματα που διαφέρουν ουσιαστικά μεταξύ
τους.

Η λαθρεμπορία μεταναστών, αφορά στο παράνομο πέρασμα συνόρων, που σημαίνει ότι είναι παραβίαση που γίνεται ενάντια στο κράτος. Αντιθέτως, η παράνομη διακίνηση προσώπων με σκοπό την οικονομική-σεξουαλική τους εκμετάλλευση αφορά στην παραβίαση των δικαιωμάτων του ατόμου που διακινείται. Για τον λόγο αυτό, η έννοια “θύμα” χρησιμοποιείται στο Πρωτόκολλο ενάντια στη μετακίνηση Προσώπων με σκοπό την σεξουαλική τους εκμετάλλευση, ενώ δεν αναφέρεται καθόλου στο Πρωτόκολλο ενάντια στη Λαθρεμπορία Μεταναστών.

Συνεπώς, η διακίνηση προσώπων με σκοπό την οικονομική-σεξουαλική εκμετάλλευση, αναγνωρίζεται από το διεθνές δίκαιο ως σοβαρή παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και ως σoβαρή μορφή δουλείας. 18
Ο ορισμός αυτός αναλύεται σε τρεις βασικές κατηγορίες χαρακτηριστικών γνωρισμάτων: τις εγκληματικές πράξεις, τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την διάπραξη αυτών των εγκλημάτων και τις μορφές εκμετάλλευσης. Αποτελώντας τον πρώτο σφαιρικό ορισμό σε διεθνές επίπεδο, μπορεί να συγκροτήσει μια κοινή βάση για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διεθνικής σωματεμπορίας. Παρόλα αυτά, δεν συνιστά έναν εξαντλητικό ορισμό καθώς έχει περιορισμένη σκοπιά και δίνει έμφαση μόνο στις πράξεις που έχουν διεθνικό χαρακτήρα και εμπλέκουν οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα, ενώ αρκετές φορές, η εμπορία ανθρώπων γίνεται εντός των συνόρων μιας χώρας και από μεμονωμένα άτομα που δεν αποτελούν μέρος μιας οργανωμένης εγκληματικής ομάδας. Η παραπάνω αποσαφήνιση του Παλέρμο υιοθετήθηκε για να παράσχει μια πιο σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα του
εγκληματικού αυτού φαινομένου.

Από όλα τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι ακόμα και η εννοιολογική αποσαφήνιση της διεθνικής σωματεμπορίας είναι πολυδιάστατη και πολύπλευρη, γεγονός που πολλές φορές οδηγεί σε παρανοήσεις.19 Γενικά, ο εννοιολογικός προσδιορισμός της διεθνικής σωματεμπορίας είναι σύνθετος καθώς συγχέεται συχνά με παραπλήσιες έννοιες όπως η μη οργανωμένη μετανάστευση και η πορνεία. Η σχέση όμως της διεθνικής σωματεμπορίας με τη μετανάστευση είναι στενή, όπως και
θα δούμε λεπτομερώς στο παρακάτω υποκεφάλαιο, καθώς η παράνομη διακίνηση είναι επίσης μια μορφή μετακίνησης, με τη διαφορά ότι η πρόθεση του διακινητή 18 είναι να εκμεταλλευτεί τη μετανάστρια και μετά την επίτευξη της εισόδου σε μια άλλη χώρα, στο πλαίσιο μιας μακρόχρονης εκμεταλλευτικής και καταναγκαστικής σχέσης, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις, η σχέση του λαθρεμπόρου με το/τη μετανάστη/-τρια τελειώνει από τη στιγμή που έχει επιτευχθεί η παράνομη είσοδος.

Επομένως, η διάκριση μεταξύ των λαθραία μετακινούμενων και αυτών της διεθνικής σωματεμπορίας μπορεί να καθοριστεί μόνο αφότου το άτομο έχει φθάσει στη χώρα προορισμού. Η επικρατούσα μορφή παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων, στην Ελλάδα, αφορά στην ένταξη και εκμετάλλευσή τους στην πορνεία. Οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των διακινούμενων ατόμων σχετίζονται άμεσα με το φύλο τους, καθώς η πλειονότητα αυτών, είναι γυναίκες και ανήλικα κορίτσια, τονίζεται όμως ότι η σωματεμπορία περιλαμβάνει την ακούσια εισροή του ατόμου στην πορνεία και την σεξουαλική του εκμετάλλευση.

Η χρήση του όρου «σεξουαλική εκμετάλλευση» φαίνεται να είναι ανεπαρκής καθότι δεν αποδίδει επαρκώς τη διττή φύση της εκμετάλλευσης: η εξαναγκαστικά εκδιδόμενη υφίσταται σεξουαλική εκμετάλλευση από τον πελάτη και οικονομική εκμετάλλευση της σεξουαλικότητάς της από τον
διεθνοσωματέμπορο. Αν για τον σωματέμπορο η γυναίκα έχει ανταλλακτική αξία, για τον πελάτη αποτελεί αξία χρήσης, χρησιμότητα Οπότε ίσως είναι πιο εύστοχο η συγκεκριμένη μορφή εκμετάλλευσης να αποδίδεται ως εμπορευματική ή σεξουαλική- οικονομική εκμετάλλευση.20 Έτσι είναι σημαντικό, ο όρος της διεθνικής σωματεμπορίας να εννοεί όχι μόνο τη σεξουαλική εκμετάλλευση, αλλά την οικονομική και κοινωνική εκμετάλλευση των διακινούμενων ατόμων, καθώς δεν αποτελούν παρά μόνο εμπορεύματα που αποδίδουν κέρδος στους ιδιοκτήτες και
ηδονή στους πελάτες. Είναι απαραίτητο λοιπόν να διευκρινιστεί ότι η εκμετάλλευση που υφίσταται μια γυναίκα-θύμα σωματεμπορίας και trafficking αγγίζει τα όρια της δουλείας και σίγουρα αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η διαδικασία του φαινομένου της σωματεμπορίας περιλαμβάνει τρία διαδοχικά στάδια21

: α) την στρατολόγηση (απαγωγή, ολική ή μερική εξαπάτηση, υποδούλωση /δέσμευση λόγω χρεών), β) την μεταφορά από την χώρα προέλευσης στην χώραπροορισμού (με πλοίο, τραίνο, αεροσκάφος, οδικώς και πεζή, ταξί, αυτοκίνητα, φορτηγά, απροκάλυπτα ή κρυφά)
και γ) την εμπορευματική ή οικονομική /σεξουαλική εκμετάλλευση με κυρίαρχο σχήμα τη χώρα προέλευσης, τη χώρα διαμετακόμισης και τη χώρα υποδοχής (κακομεταχείριση, κατακράτηση των
ταξιδιωτικών εγγράφων και των εγγράφων ταυτότητας, περιορισμός/κράτηση και συνεχής επιτήρηση μέσα σε οίκους ανοχής ή άλλα ασφαλή σπίτια, συνεχής αλλαγή τόπου, απειλές, εκφοβισμοί κ.ο.κ).22

Η εμπειρία από την επιβολή του νόμου καταδεικνύει ότι σε όλο το φάσμα δράσης, λειτουργούν μεγάλες επιχειρήσεις και διεθνή δίκτυα, τα οποία συγκροτούν μια περίπλοκη και καλά οργανωμένη «βιομηχανία» με πολιτική υποστήριξη και οικονομικούς πόρους τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες διαμετακόμισης και προορισμού. Η εμπορία ανθρώπων οργανώνεται με τον συνδυασμό αλλοδαπών και εγχώριων εγκληματικών ομάδων, όπου ομάδες αλλά και μεμονωμένα άτομα είναι αρμόδια για τις διαφορετικές φάσεις της εμπορίας τόσο στη χώρα προέλευσης (για παράδειγμα στρατολόγηση, παροχή πλαστών εγγράφων κ.λ.π.) όσο και στη χώρα προορισμού (πειθαρχεία, μαστροπεία, συλλογή χρεών, διαφθορά κρατικής υπαλληλίας κ.λ.π.).

 Το τοπικό δίκτυο μεσαζόντων που ενεργεί στις χώρες διαμετακόμισης φροντίζει κυρίως για τη συνοδεία, τη μεταφορά και την παροχή καταφυγίου ώστε να διευκολύνει τη μετακίνηση των ατόμων. Επιπλέον, η διαπλοκή των νόμιμων επιχειρήσεων με τη σωματεμπορία είναι σημαντική, όπου γραφεία εύρεσης εργασίας και γραφεία γάμου εμπλέκονται στη φάση της διακίνησης και ένα
πλήθος από διαφορετικές «νόμιμες» επιχειρήσεις (όπως αγροτικές επιχειρήσεις, οικοδομικά γραφεία, βιομηχανίες κατασκευής ρούχων, νυχτερινά κέντρα διασκέδασης κ.λ.π.) εμπλέκονται στο στάδιο της εκμετάλλευσης.23 Και ενώ τα διακινούμενα άτομα αντιμετωπίζονται από το οργανωμένο έγκλημα ως οποιοδήποτε άλλο προς διακίνηση και εκμετάλλευση αγαθό, ως το «ιδανικό» εμπόρευμα, κυριαρχούν στερεότυπα και κοινωνικοί μύθοι που αποκρύπτουν την πραγματικότητα και δημιουργούν πλασματικές έννοιες και φαντασιακές καταστάσεις αποτρέποντας έτσι την επιστημονική ερμηνεία, εξήγηση και αντιμετώπιση του φαινομένου αφήνοντας να εννοηθεί ότι όλες οι μετανάστριες διακινούνται στη χώρα προορισμούμε τη θέληση τους, ότι γνωρίζουν πως θα εργαστούν στην βιομηχανία του σεξ και τέλος ότι όλες οι εκδιδόμενες συμμετέχουν εκούσια στην αγορά της πορνείας.

Aν και κάθε περίπτωση διεθνικής σωματεμπορίας είναι μοναδική, υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στη διαδικασία ανάπτυξης του φαινομένου:
 α) εντός των χωρών προέλευσης υπάρχει μια φαινομενικά ατελείωτη προσφορά γυναικών
διαθέσιμων για εκμετάλλευση,
β) εντός των χωρών προορισμού υπάρχει μια φαινομενικά ατελείωτη ζήτηση για τις υπηρεσίες των γυναικών αυτών
 και γ) οργανωμένα δίκτυα, μεγαλύτερης ή μικρότερης κλίμακας επιχειρήσεις, έχουν αναλάβει τον έλεγχο αυτού του οικονομικού σχήματος με σκοπό την εκμετάλλευσητων διακινούμενων ατόμων και την παραγωγή τεράστιων κερδών.

Αυτό που είναι σίγουρα εμφανές και παρατηρήσιμο είναι ότι οι χώρες προέλευσης υφίστανται
σημαντικές κοινωνικές μεταπτώσεις, οικονομικές και πολιτικές μεταβολές, δημιουργώντας έτσι ένα πλαίσιο τρωτότητας, καθώς η φτώχεια και η στέρηση οδηγούν τους ανθρώπους στην αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης.

Σε παγκόσμιο επίπεδο οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι 700.000 - 4.000.000 γυναίκες και παιδιά διακινούνται κάθε χρόνο δια μέσου διεθνών συνόρων από τα εγκληματικά δίκτυα εμπορίας ανθρώπων. Μερικές μη κυβερνητικές οργανώσεις εκτιμούν ότι ο αριθμός είναι σημαντικά μεγαλύτερος, ιδίως αν συμπεριληφθεί και η εμπορία για σκοπούς επαγγελματικής εκμετάλλευσης.24
Η παράνομη διακίνηση και εμπορία προσώπων με σκοπό την οικονομική και σεξουαλική εκμετάλλευση είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο, το οποίο έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις και έχει επιφέρει σημαντικές συνέπειες στις κοινωνίες που παρατηρείται [τυπικοί κοινωνικοί θεσμοί (πολιτεία, οικογένεια) και άτυποι (σχέσεις της καθημερινότητας, ο πολιτισμός των φύλων κ.λ.π.)].25 εν αποτελεί μόνο ένα επεισοδιακό φαινόμενο που θίγει μερικά μεμονωμένα άτομα, καθώς πρόκειται για διαρθρωτικής φύσης φαινόμενο με εκτεταμένες επιπτώσεις στον κοινωνικό, τον οικονομικό και πολιτιστικό ιστό των κοινωνιών μας. ημιουργεί ένα πλέγμα κοινωνικών σχέσεων με προβληματικό χαρακτήρα, όσον αφορά στην καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και στα θέματα ισότητας των δύο φύλων. Αναφορικά με την Ελλάδα, σύμφωνα με τον κ. Λάζο, οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν καιείχαν σημαντικό αντίκτυπο στην απότομη αλλαγή του πεδίου της πορνείας , ήταν θεμελιακές, μη αναστρέψιμες και θεαματικές καθώς προκλήθηκαν από ένα νέο στοιχείο, αυτό της εμφάνισης των αλλοδαπών γυναικών τις οποίες προώθησαν και εκμεταλλεύθηκαν οργανωμένα δίκτυα διεθνοσωματεμπορίας για να ικανοποιήσουν μια πολυπληθή πορνοπελατεία που είχε την ανάγκη διαφορετικών επιλογών, εμπειριών και παραστάσεων.

 Είναι προφανές ότι εάν από τη μια τα άτομα δέχονται να διακινδυνεύσουν τη θυματοποίησή τους από τους σωματέμπορους προκειμένου να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσής τους, από την άλλη στις χώρες προορισμού υπάρχει ανησυχητική τάση για χρήση φτηνού και αδήλωτου εργατικού δυναμικού,
καθώς και για εκμετάλλευση γυναικών στην πορνική αγορά.

Βασικό χαρακτηριστικό των διακινούμενων γυναικών είναι η αυξημένη πολυεθνικότητά τους. Το βασικό σώμα των διακινούμενων προσώπων, ιδίως από το 1990 και μετά, προέρχεται από την Ρωσία, την Ουκρανία, την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία και από δεκάδες διαφορετικές χώρες. 26

Κυρίαρχοι πορνικοί τομείς είναι τα μπαρ και τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης και ακολουθούν οι οίκοι μασάζ, το πεζοδρόμιο, οι οίκοι ανοχής και η κατ’ οίκον πορνεία. Τα θύματα της διεθνικής σωματεμπορίας υπόκεινται σε πολλαπλές παραβιάσεις των ατομικών δικαιωμάτων τους: αρχικά, σε ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική βία, για να υποταγούν στη θέληση του διακινητή. Κρατούνται σε συνθήκες σκλαβιάς και υπόκεινται σε εξαναγκαστική εργασία. εν έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν το ίδιο τους το σώμα, τους αφαιρούνται τα νόμιμα έγγραφά τους ( διαβατήρια, ταυτότητες κ.τ.λ.) και τους αφαιρούνται τα χρήματα που κερδίζουν από την εξαναγκαστική εργασία. Οι συνθήκες διαβίωσης των θυμάτων της διεθνικής σωματεμπορίας χαρακτηρίζονται από: πλημμελή και κακή διατροφή, παρατεταμένη έλλειψη και αταξία ύπνου, προβλήματα υγείας (σωματικής, ψυχικής κ.λ.π.), κατάχρηση αλκοόλ ή και ναρκωτικών, βιασμούς, ξυλοδαρμούς και εξευτελισμούς, βασανισμούς νουθεσίας ή παραδειγματισμού ακόμα και θανατώσεις.27 Η αυτοεικόνα των θυμάτων διαμορφώνεται όχι μόνο από την εσωτερίκευση των αρνητικών προτύπων αλλά και από τις πλατιά διαδεδομένες αρνητικές παραστάσεις των φορέων του άτυπου και του τυπικού κοινωνικού ελέγχου του εγκλήματος απέναντι στο θύμα σεξουαλικής βίας. 26 Έτσι πέρα από το τραύμα που προκαλεί το ίδιο το έγκλημα τα θύματα έχουν να αντιμετωπίσουν και τα συναισθήματα ντροπής και ενοχής που τους δημιουργούνται λόγω του κοινωνικού στίγματος που τους αποδίδεται.

Στη διεθνική σωματεμπορία δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση. Τα θύματα έχουν υποστεί κάποια μορφή εξαναγκασμού ή εξαπάτησης από τους σωματέμπορους. Είναι, μάλιστα, δυνατό τα θύματα σε κάποιες στιγμές ή φάσεις να είχαν συναινέσει ή και ενεργήσει αυτοβούλως σχετικά με τη μετανάστευση ή την εργασία τους, αλλά να εξαναγκάστηκαν ή να εξαπατήθηκαν μετέπειτα. Τις περισσότερες φορές τα θύματα διακίνησης και εκμετάλλευσης δεν καταλαβαίνουν ότι είναι θύματα, και βιώνουν
έντονα συναισθήματα ντροπής. Έχει βρεθεί ότι η διεθνική σωματεμπορία και τα βασανιστήρια έχουν παρόμοιες επιπτώσεις στα θύματα τους: υποφέρουν από ψυχολογικά προβλήματα όπως μετα-τραυματική διαταραχή με συμπτώματα άγχους (stress), σοβαρές μορφές κατάθλιψης, φόβου, ανησυχία και φοβίες και δυσκολία ανάκλησης και έκφρασης της εμπειρίας του βιασμού. Μολονότι θύματα σωματεμπορίας είναι δυνατόν να είναι οι πάντες, οι άνδρες, γυναίκες, κορίτσια και αγόρια, η πλειονότητα των θυμάτων είναι γυναίκες και κορίτσια.28 Συνεπώς, η διάσταση του φύλου είναι έντονη στο έγκλημα της διεθνικής σωματεμπορίας.
 Σε γενικές γραμμές οι παράγοντες που συντελούν στην διεθνική σωματεμπορία είναι σύνθετοι και πολύπλοκοι, πολλές φορές αλληλοεπηρεάζονται, αλληλεξαρτώνται και εντάσσονται σε συγκεκριμένα χρονικά και τοπικά πλαίσια. Οι σωματέμποροι συχνά αλλάζουν δρόμους διαμετακόμισης, ανάλογα με την πολιτική και οικονομική αστάθεια που υπάρχει στις χώρες. Παρατηρείται δε πολλές φορές τα διακινούμενα άτομα να μεταφέρονται όχι μόνο από τις αναπτυσσόμενες περιοχές στις ανεπτυγμένες
αλλά και μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών.

Βιβλιογραφία - Σημειώσεις

14 βλ. «Τέλειο Λεξικό της ημοτικής Γλώσσας», 1991 , εκδ. Άτλας.
15 βλ. Αντ. . Μαγγανάς, 1994, Τα εκδιδόμενα άτομα- πορνεία : παρέκκλιση ή παράβαση, εκδ.
Παπαζήση, Αθήνα.
16 βλ. Γρ. Λάζος, 2002, Πορνεία και διεθνική σωματεμπορία στη σύγχρονη Ελλάδα: Η εκδιδόμενη, εκδ.Καστανιώτη, Αθήνα.
17 βλ. United Nations, 2000, The Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons,
Especially Women and Children, supplementing the Convention Against Transnational Organized
Crime United Nations, Advance copy, United Nations.
18 Η διεθνική σωματεμπορία έχει χαρακτηρισθεί ως μορφή βίας κατά των γυναικών από το 1995, στην
Πλατφόρμα ράσης του Πεκίνου, κατά την 4η Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για τη Γυναίκα.
19 Αναφορικά με την σύγχυση που επικρατεί γύρω από έναν σαφή ορισμό για το κοινωνικό φαινόμενο
του trafficking, θα λέγαμε λακωνικά ότι αποτελεί την στρατολόγηση και μεταφορά γυναικών με
σκοπό την οικονομική και σεξουαλική τους εκμετάλλευση (εκπόρνευση) με κύρια στοιχεία τον
εξαναγκασμό και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
20 βλ. Γρ. Λάζος (σε συνεργασία με τη Μ. Ζάννη), 2003, ιεθνική σωματεμπορία και εξαναγκαστική
πορνεία στην Ελλάδα του 2002, STOP NOW- ΚΕ Ε, Αθήνα.
21 βλ. Λάζος Γρ., 2002, Πορνεία και διεθνική σωματεμπορία στη σύγχρονη Ελλάδα: Ο πελάτης, εκδ.
Καστανιώτη, Αθήνα
22 βλ. Γ. Τσακλάγκανου, 2002, Ενημερωτική μελέτη για τη διεθνική σωματεμπορία( trafficking), Κέντρο
Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), Αθήνα.
23 βλ. Στρατηγάκη Μ., 2006, Το φύλο της κοινωνικής πολιτικής, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα
24 βλ. Λάζος Γρ., 2002, Πορνεία και διεθνική σωματεμπορία στη σύγχρονη Ελλάδα: Η εκδιδόμενη, εκδ.
Καστανιώτη, Αθήνα.
25 βλ. Συκιώτου Α.Π., 2003, Εμπορία ανθρώπων στα Βαλκάνια, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή.
26 Για τα μεθοδολογικά προβλήματα που αφορούν στην καταμέτρηση του φαινομένου, βλ. σχετικά:
Μ.Χ. Παπαγιαννοπούλου,2007, Το φαινόμενο της διεθνικής σωματεμπορίας στην Ελλάδα και διεθνώς,
Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών, Αθήνα.
27 Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας, 2008, Μελέτη- Παράνομη ιακίνηση και Εμπορία
Ανθρώπων με σκοπό την οικονομική/σεξουαλική εκμετάλλευση, Αθήνα.
28 Πληροφορίες που προέρχονται από τη παροχή συνεντεύξεων

πηγή:
Από την
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
     της
 ΤΣΑΚΑΛΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ

Με τίτλο
 « Διαδιικασίες κοινωνικού αποκλεισμού των
μεταναστριών γυναικών στην ελληνική κοινωνία :
 Η περίπτωση των θυμάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης».