Η Εφηβεία είναι μια “Συν-κατασκευή” εφηβεία13

Μιλώντας για την εφηβεία διαπιστώνουμε ότι η προσοχή μας στρέφεται στο πρόσωπο της και μιλάμε για αυτήν σαν να μιλάμε για ένα παράξενο ζώο, αναλύοντας την οργανική, ψυχική και κοινωνική αλλαγή του, προσπαθώντας να κατανοήσουμε αυτές τις αλλαγές χωρίς να στεκόμαστε στις σχέσεις, αλλά και σ΄ αυτό που θέλει να φαίνεται ότι είναι.

Κατ ΄αρχάς αρχίζουμε να την ταυτίζουμε με κάποιον άλλον “. Μοιάζει με τον παππού του/ης” “μοιάζει με τον θείο του/ης”, “έχει πάρει από τον πατέρα του/ης”. Μετά του/ης αποδίδουμε διάφορα χαρακτηριστικά, είναι “τεμπέλης/α”, “βολεμένος/η”, αδιάφορος/η” “έξυπνος/η”, “πονηρός/η” κ.λ.π. Έπειτα του/ης αποδίδουμε κάποιες σκοπιμότητες, “θέλει να μας “κοροϊδέψει”, “αδιαφορεί”, “κοιτά την πάρτη του/ης”

Όλες αυτές οι συναισθηματικές και διανοητικές διαδικασίες των γονέων είναι μια προσπάθεια γνωριμίας μαζί του/ης, ανακαλώντας στην μνήμη ανθρώπους που έχουνε γνωρίσει ήδη, προσδίδοντας του/ης χαρακτηριστικά και σκοπιμότητες που στην ουσία δεν του/ης ανήκουν. Οι γονείς επιδίδονται σε αυτή τη προσπάθεια με στόχο να τον/ην οριοθετήσουν και να κατανοήσουν, διότι η παρουσία του/ης δημιουργεί το άγχος του “αγνώστου”. Βέβαια πρέπει να ξέρουμε ότι είναι μια διαδικασία η οποία δεν είναι τόσο απλή όσο νομίζουμε, διότι μπορεί να εγκλωβίζει τον/ην έφηβο/η στο παρελθόν της οικογένειας, και να μην αναγνωρίζεται η ιδιαιτερότητα του/ης καθώς η διαφορετικότητα του/ης. Από την άλλη, τον αντιμετωπίζουμε σαν κάποιον που λειτουργεί μόνος του/ης, χωρίς να λαμβάνουμε υπ΄ όψιν την παρουσία μας δίπλα του/ης σαν βασικό παράγοντα της διαμόρφωσις του/ης.

Έτσι καταφέρνουμε να αποστασιοποιηθούμε από τις καταστάσεις και να εξετάζουμε την εφηβεία σαν ένα ζώο κλεισμένο στο ζωολογικό του κήπο.

Βεβαία πρέπει να ξέρουμε ότι ο ζωολογικός κήπος είναι δικό μας κατασκεύασμα.

Τις περισσότερες φορές δεν δίνουμε σημασία στην προσπάθειά του/ης να αναπτύξει την ικανότητα να ορίσει τις καταστάσεις που τον/ην αφορούν και τον/ην πλησιάζουμε με την προοπτική να τον/ην “βοηθήσουμε” σαν να είναι ανεπαρκής. Με αυτό τον τρόπο παίρνουμε μια στάση απέναντι του/ης σαν να είναι αυτός/η που “δεν ξέρει”, “δεν μπορεί”, δεν έχει “όρια” Με αυτό τον τρόπο επίσης, δίνουμε το δικαίωμα στον εαυτό μας, να επεμβαίνουμε και διεκδικούμε τον χρόνο, τον χώρο, και γενικά αυτό που εκείνος/η διεκδικεί για να διαπραγματευτεί την ζωή του/ης. Οι σπουδές του/ης γίνονται δικές μας σπουδές. Η επιτυχία του/ης γίνεται επιτυχία μας, η αποτυχία πάλι δικιά μας. Με αυτό τον τρόπο ιδιοποιούμαστε τον χώρο του/ης, τον χρόνο του/ης, την σκέψη του/ης, το σώμα του/ης.

Αντιμετωπίζουμε την εφηβεία σαν μια κατάσταση η οποία συμβαίνει μακριά από εμάς, σαν να είναι έξω από εμάς, ενώ είναι μέσα μας και έξω μας. Μέσα μας γιατί ήδη έχουμε περάσει μια εφηβεία, την δικιά μας και έξω μας διότι περνάμε την εφηβεία του παιδιού μας.

Βασικά μένουμε να παρατηρούμε να περιεργαζόμαστε την εφηβεία χωρίς να σκεφτόμαστε ότι είμαστε μέρος αυτής της εφηβείας, ότι η εφηβεία είναι μια οικογενειακή συν-κατασκευή στην οποία συμμετέχουν οι πάντες και δεν αποτελεί ένα ξέχωρο κομμάτι της οικογένειας.

Με αυτή την σκέψη η παρουσία του γονέα αποτελεί τον “ άλλον” μέσω του οποίου η εφηβεία αντιλαμβάνεται τον εαυτό της και τις σχέσεις που δημιουργεί. Έτσι η αντίληψη της εφηβείας για τον εαυτό της είναι μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα μέσα στην οικογένεια και καθορίζεται από την εικόνα που οι άλλοι έχουν για αυτήν. Η αντίληψη αυτή είναι μια συν-κατασκευή στην οποία λαμβάνουνε μέρος τόσο οι γονείς όσο και ο/η έφηβος/η. Η αντίληψη επίσης αυτή είναι μια γνώση για τον εαυτό η οποία δεν εξαρτάται τόσο από τον/ην ίδιο/α αλλά από τους άλλους. Δηλαδή η γνώση αυτή οικοδομείται από τον/ην έφηβο/η και δεν λαμβάνεται αυτόματα από το περιβάλλον.

Η γνώση γύρω από τον εαυτό, δεν αποκαλύπτεται και δεν υπάρχει έξω από αυτόν, αλλά ανακαλύπτεται μέσα από την σχέση με το περιβάλλον και την ενεργητική του στάση απέναντι σε αυτό. Άρα γνώση και η αντίληψη του εαυτού του είναι μια κοινωνική και στην περίπτωσή μας οικογενειακή διαδικασία και όχι ατομική. Έτσι η γνώση του εαυτού του/ης εφήβου/ης κατασκευάζεται κάθε στιγμή, ως προϊόν διαπραγμάτευσης με το οικογενειακό περιβάλλον.

Η έννοια της “συν-κατασκευής” σημαίνει ότι αυτό που παρατηρούμε στην εφηβεία δεν είναι μια διαδικασία που ανήκει μόνο σε αυτήν, αλλά αποτελεί το προϊόν των σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων με το οικογενειακό περιβάλλον και στοιχειοθετείται μέσα από το νοηματικό και συναισθηματικό περιεχόμενο αυτών των αλληλεπιδράσεων.

Η θέση που παραχωρείται στην εφηβεία μέσα στην οικογένεια αποτελεί την προ-κατασκευή της, σύμφωνα με τις ιδέες, τις πεποιθήσεις, και τις προσδοκίες των γονέων. Σε αυτή την περίπτωση η αίσθηση του εαυτού στην εφηβεία καθορίζεται από την ιδέα που έχουν οι γονείς για αυτήν και συναποτελεί ένα από τα θεμέλια πάνω στα οποία θα κατασκευάσει την προσωπικότητα της με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτές οι διαδικασίες, μέσα στην οικογένεια, να συνιστούν την πρωταρχική του γνώση γύρω από το “ποιος/α είναι” και “τι θέλει” . Δηλαδή διαμορφώνουν τη γνώση της εφηβείας για τον εαυτού της και αποτελούν μια πραγματικότητα η οποία, όσο αφορά στην ανάπτυξη της, θα την βοηθήσει, η θα σταθεί εμπόδιο στο μέλλον της. 

Κερεντζής Λάμπρος 

φωτό: http://urbanites.rts.ch/invites/une-place-a-prendre-un-espace-a-laisser-un-regard-a-preserver-par-blaise-crittin/