Τι είναι αίσθηση;




Οι αισθήσεις είναι η σύνδεση της φύσης, μέσω του εγκεφάλου με το σώμα”,
Σωκράτης[15]

Ο εγκέφαλος προσαρμόζεται και επικοινωνεί με την ύλη μέσω των
αισθήσεων”,
Αριστοτέλης

Υπάρχουν δύο διαφορετικές έννοιες του ρήματος αισθάνομαι: πρώτα η έννοια του να εντοπίσεις κάτι και δεύτερον του να έχεις μια αίσθηση. Όταν οι αισθήσεις θεωρούνται αντιληπτικά συστήματα, η πρώτη έννοια του όρου χρησιμοποιείται. Στη δεύτερη, υπάρχει μια τεράστια διαφορά, ανάμεσα στις αισθήσεις και τις αντιλήψεις.Το 1785 ο ThomasReid[16] έγραψε σχετικά:

Οι εξωτερικές αισθήσεις έχουν ένα διπλό χαρακτή-
ρα, να μας κάνουν να νιώθουμε και να μας κάνουν
να αντιλαμβανόμαστε. Μπορούν να μας παρέχουν
μια ποικιλία αισθήσεων, κάποιες ευχάριστες, άλλες
επώδυνες, και άλλες αδιάφορες. Ταυτόχρονα μας
δίνουν μια σύλληψη και μια ανίκητη πεποίθηση της
ύπαρξης εξωτερικών αντικειμένων. Αυτή η αντίλη
-ψη των εξωτερικών αντικειμένων είναι το έργο της
φύσης. Η πίστη της ύπαρξής τους, που δίνουν οι
αισθήσεις μας, είναι το έργο της φύσης, έτσι παρό
-
μοια είναι και η αίσθηση που τη συνοδεύει. Αυτή η
αντίληψη και η πεποίθηση που η φύση παράγει με
τη βοήθεια των αισθήσεων, ονομάζουμε αντίληψη.
Αυτό που συνοδεύει την αντίληψη το αποκαλούμε
αίσθηση. Η αντίληψη και οι αντίστοιχες αισθήσεις
της, παράγονται ταυτόχρονα. Σύμφωνα με την
εμπειρία μας, δεν μπορούμε να τις διαχωρίσουμε.
Ως εκ τούτου, οδηγούμαστε να τις θεωρούμε ως
ένα πράγμα, να τους δίνουμε ένα όνομα, και να τις
χωρίζουμε στη σκέψη, ώστε να παρακολουθήσου
-με κάθε μια ξεχωριστά, και για να μην αποδίδουν
τίποτα που δεν ανήκει στην άλλη


Οι βασικές αισθήσεις

Υπάρχουν ζώα με περισσότερες αισθήσεις συγκριτικά με τον άνθρωπο, όπως τα ψάρια και κυρίως οι καρχαρίες ενώ υπάρχουν και οργανισμοί που δε φαίνεται να έχουν αισθήσεις όπως τα φυτά. Στην περίπτωση όμως του ανθρώπου, την οποία και μελετάμε, πέντε είναι οι βασικές αισθήσεις: ΟΡΑΣΗ, ΑΦΗ, ΑΚΟΗ, ΟΣΦΡΗΣΗ, ΓΕΥΣΗ
.
a. Όραση

Όραση ή αλλιώς οπτική αντίληψη ονομάζεται η ίσως κυρίαρχη από τις πέντε ανθρώπινες αισθήσεις και αυτό διότι, με αυτήν γίνεται άμεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος και το γενικότερο εξωτερικό περιβάλλον. Όργανο αντίληψης είναι σαφώς τα μάτια. Η σημασία της ανάμεσα στις υπόλοιπες φαίνεται και από το γεγονός, πωςτο μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται σχεδόν εξ ολοκλήρου με την επεξεργασία και την ερμηνεία των ερεθισμάτων της όρασης. Μέσα από την κουλτούρα και την καθημερινότητα των ανθρώπων, η γλώσσα εκφράζει σωρεία οπτικών παραστάσεων. Όταν συγκρίνουμε για παράδειγμα δύο πράγματα, όπως συνέχεια κάνουμε, καταφεύγουμε στην όραση για να αποδώσουμε μια πράξη ή μια διάθεση. Η εικόνα, είναι απόδειξη αναμφισβήτητη, επιμένουμε πεισματικά “Το είδα με τα μάτια μου”.

Θεωρούμε λοιπόν τα μάτια μας σοφούς παρατηρητές, αλλά το μόνο που κάνει ουσιαστικά το μάτι, είναι να συγκεντρώνει το φώς. Σε κάθε ερέθισμα, συμπεριφέρεται διαφορετικά, και αναλόγως φυσικά διαφορετικά είναι και τα μηνύματα από και προς τον εγκέφαλο, για τις ακολουθούμενες ενέργειες, σκέψεις, ή ακόμη και τα τυχόν αισθήματα. Όσο ο κόσμος αλλάζει, τόσο διαφέρει και ο τρόπος που εμείς τον αντιλαμβανόμαστε. Τα πολιτιστικά πρότυπα και η κουλτούρα διαφοροποιούνται με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα. Ενδεχομένως να μπορούσαμε να πούμε πως αυτό που σήμερα υποκειμενικά θεωρούμε όμορφο, στο μέλλον μπορεί να μοιάζει διαφορετικό, όχι λόγω διαφορετικής λειτουργίας του οπτικού συστήματος, ή του συνολικού συστήματος των αισθήσεων, αλλά εξαιτίας της ανανέωσης των κριτηρίων αξιολόγησης.

 Ακοή

Θεωρείται η δεύτερη πιο σημαντική ανάμεσα στις βασικές αισθήσεις, καθώς το εξωτερικό ως προς το σώμα περιβάλλον μπορεί να γίνει άμεσα αντιληπτό. Συνεισφέρει στην αντίληψη του χώρου και συμπληρώνει την όραση, ενώ την αντικαθιστά ικανοποιητικά στους τυφλούς. Η ακοή είναι η πρώτη απ’ τις αισθήσεις που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος ήδη στην κοιλιά της μητέρας του, ενώ συχνά είναι και η τελευταία.

Αφή

Είναι η αίσθηση που μπορεί να δώσει τα πλέον διαφορετικά ερεθίσματα. Έχουμε την εξωτερική και την εσωτερική αφή[18]. Με την εξωτερική αφή καταλαβαίνουμε αν ένα αντικείμενο είναι σκληρό ή μαλακό, λείο ή τραχύ, βαρύ ή ελαφρύ, κρύο ή ζεστό ενώ με την εσωτερική αφή αντιλαμβανόμαστε τους πόνους και την κατάσταση των εσωτερικών μας οργάνων. Η αφή έχει ως αισθητήρια όργανα τα άκρα των νεύρων, που είναι σπαρμένα ανάμεσα στα κύτταρα της επιδερμίδας ή σε βαθύτερα μέρη του δέρματος, καθώς και σε άλλα ειδικά όργανα στο εσωτερικό του σώματός
.
Η λέξη αφή σημαίνει ακόμα και το άγγιγμα και έχει σχέση με το ρήμα άπτομαι που σημαίνει πιάνω, αγγίζω. Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως σπουδαία αίσθηση, γιατί αφενός μας πληροφορεί για πολλές ιδιότητες των αντικειμένων και αφετέρου μας προειδοποιεί με το συναίσθημα του πόνου, για τη βλάβη των οργάνων και των μελών του ανθρώπινου οργανισμού. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε σχετικά άμεσα, τις ιδιότητες και ενδεχομένως την επικινδυνότητα του χώρου στον οποίο βρισκόμαστε.

Oι απτικές (και οπτικές) εμπειρίες είναι στενά συνυφασμένες μεταξύ τους, και όπως έχει μελετηθεί κατά καιρούς σε περίπτωση απουσίας μιας από τις αισθήσεις μας, μπορούμε να αποσυνδέσουμε τον εαυτό μας από την όραση, τις οσμές, και τις γεύσεις. Ωστόσο δεν μπορούμε ποτέ να αποκοπούμε από την αισθητηριακή εμπειρία της αφής, και αυτό διότι έχουμε συνεχώς την αίσθηση της πίεσης του σώματος μας πάνω στο δέρμα.

Όσφρηση

Όσφρηση είναι η αίσθηση ταυτοποίησης ουσιών μέσω των πτητικών αερίων που εκλύουν. Η ταυτοποίηση γίνεται σε ειδικό όργανο αναπνοής, τη μύτη. Μπορεί να πληροφορήσει για τη χημική σύσταση του περιβάλλοντος και ο οργανισμός με βάση την εμπειρία του, να προσδιορίσει τι είναι αυτό που μυρίζει, αν υπάρχει για παράδειγμα κάτι φαγώσιμο στην περιοχή, αν αυτό είναι ενδεχομένως δηλητηριώδες, αν υπάρχουν σημεία που δεν πρέπει να πλησιάσει κ.ο.κ

 Γεύση

Άλλη μια αίσθηση ταυτοποίησης των ουσιών όπως η όσφρηση, είναι η κα γεύση. Η διαφορά είναι ότι η γεύση λειτουργεί με την επαφή, με την βοήθεια των ειδικών οργάνων γεύσης που περιλαμβάνει η στοματική κοιλότητα. Στον άνθρωπο η γεύση είναι λιγότερο αναπτυγμένη από την όσφρηση, η οποία και αυτή αντικειμενικά υστερεί συγκριτικά με άλλα όντα.


σημειώσεις

15.Ο Σωκράτης έζησε στην Αθήνα (το 470 π.Χ.ή 469 π.Χ.- 399 π.Χ.) ήταν Έλληνας Αθηναίος φιλόσ-φος και μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας
16. Thomas Reid (26 Απριλίου 1710 - 7 Οκτωβρίου 1796), ένας θρησκευτικά εκπαιδευμένος Σκωτσέζος φιλόσοφος και ιδρυτής της Σκωτσέζικης Σχολής της κοινής λογικής. Είχε έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στοΣκωτσέζικοδιαφωτισμό
.
17 “The external senses have a double province; to make us feel, and to make us perceive. They furnish
us with a variety of sensations, some pleasant, others painful, and others indifferent.
Αt the same time they give us a conception, and an invincible belief of the existence of external objects. This conception of external objects is the work of nature. The belief of their existence, which our senses give, is the work of nature; so likewise is the sensation that accompanies it. This conception and belief which nature produces by means of the senses, we call perception. The feeling which goes along with the perception, we
call sensation. The perception and its corresponding sensations are produced at the same time. In our experience we never find them disjoined. Hence we are led to consider them as one thing, to give them one name, and to separate them in thought, to attend to each by itself, and to attribute nothing to it which belongs to the other”
Reid Thomas, Sir Hamilton William, (1850), Essays on the Intellectual Powers of Man, Cambridge,
MA,Harvard College Library,

18. Zamora Antonio, “Anatomy and Structure of Human Sense Organs”,
διαδικτυακό επιστημονικό περιοδικό
Scientific Psychic”,
>, τελευταία ανάγνωση
: 7.06.14

Απόσπασμα 
από την ερευνητική εργασία
του Μπασούκου Ιωάννη
με τίτλο
Η Eμπειρία των Aισθήσεων,
Αρχιτεκτονική, Σώμα και Αντίληψη

ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

πίνακας:  Alexandre Yourevitch

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα