Ελευθερία και Υπευθυνότητα.

Αυτό που παρατηρώ στην μικρή, μαγική μας χώρα είναι ότι, αντιμετωπίζουμε την ελευθερία με τέτοιο τρόπο ώστε η έννοια της ευθύνης να μην έχει καμιά σχέση με αυτήν. 

 

Βασικά κανείς δεν συνδέει σε αυτό τον τόπο, την ευθύνη με την ελευθερία και μάλιστα τις περισσότερες φορές θεωρούμε ότι αυτές οι έννοιες είναι ενάντιες η μία στην άλλη. Δηλαδή θεωρούμε την ελευθερία σαν μη ανάληψη ευθυνών, και την ευθύνη σαν στέρηση της ελευθερίας.

Πολλές φορές έχουμε ακούσει την έκφραση “δεν θέλω ευθύνες, θέλω να είμαι ελεύθερος” Σαν, η έννοια της ευθύνης να περιτυλίγεται από μια αναγκαστικότητα την οποία θα θέλαμε να αποφύγουμε. Έτσι συγχέουμε την έλλειψη ευθυνών με την ελευθερία. Βέβαια δεν ξέρουμε ότι η αποφυγή των ευθυνών είναι η αποφυγή της ελευθερίας, η οποία εκλαμβάνεται σαν ελευθερία.

Αν ισχυριζόμαστε ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για τις πράξεις μας, τότε αποδεχόμαστε ότι οι πράξεις αυτές μας έχουν επιβληθεί Άρα αποδεχόμαστε συγχρόνως το ότι δεν είμαστε ελεύθεροι. Ότι τελούμε κάτω από ζυγό.

Με την άρνηση υπευθυνότητας ερχόμαστε να υποτιμήσουμε την σημασία της ίδιας μας της κοινωνικής πράξης, θεωρώντας την ότι δεν αποτελεί δικιά μας επιλογή, ότι δεν είναι το αποτέλεσμα μιας δικιά μας απόφασης. Πολλές φορές επικαλούμαστε το ότι μας ανάγκασαν οι κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν να την τελέσουμε. Αρνούμενοι την υπευθυνότητα της κοινωνικής μας πράξης, αρνούμαστε συγχρόνως την ελευθερία μας και χωρίς να το καταλάβουμε δηλώνουμε ανελεύθεροι. Η προσπάθεια να πείσουμε τους άλλους για την ανευθυνότητα μας γνωστοποιεί την ανελευθερία μας και μεγαλώνει την εξάρτησή μας από αυτούς.

Ο καταλογισμός και απόδοση των ευθυνών ενισχύουν και αποδίδουν τον βαθμό της ελευθερίας μας σαν στοιχείο βασικό της ανάπτυξής μας. Διότι η ανάληψη της ευθύνης δηλώνει την ενεργητική μας στάση απέναντι στην ζωή. Δηλώνει επίσης τον έλεγχο της ζωής μας μέσα από την κοινωνική μας πράξη, σαν πράξη που με απελευθερώνει μέσα από τον καταλογισμό της. 

Η ελευθερία λοιπόν καθορίζεται από την ανάληψη των ευθυνών. Η ανάληψη των ευθυνών δηλώνει ότι, η κοινωνική μας πράξη είναι μια ενέργεια συμμετοχής στην κατασκευή του κόσμου που μας περιβάλλει και ότι αυτή η κατασκευή δεν καθορίζεται μόνο από τους άλλους, αλλά από κι εμάς τους ίδιους.

Έτσι ανάληψη της ευθύνης διαμορφώνει τις σχέσεις με το εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον με τέτοιο τρόπο ώστε να εγγυάται την ελευθερία των κοινωνικών μας πράξεων. Δηλαδή όσες περισσότερες ευθύνες αναλαμβάνω τόσο πιο ελεύθερος είμαι.

Η ύπαρξη λοιπόν, μιας ενιαίας και σαφής έννοιας της ελευθερίας, κατασκευάζεται από εμάς τους ίδιους για εμάς, μέσα από την κοινωνική μας πράξη, αποδεχόμενοι πλήρως την ανάληψη των ευθυνών που απορρέουν από αυτήν.

Κερεντζής Λάμπρος

πίνακας: Tomasz Alen Kopera