ΕΝ∆ΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ





Οι έρευνες για την ενδοοικογενειακή βία είναι ακόµα σε πρώιµο στάδιο, σε χώρες όπως η Ελλάδα. Στην κοινωνία των Ηνωµένων Πολιτειών, πολυάριθµοι µύθοι και απόψεις περιτριγυρίζουν αυτό το φαινόµενο. Πολλοί σπουδαστές, µελετητές και επαγγελµατίες παραµένουν ακόµα στην παρατήρηση των δυναµικών και των συνιστωσών που περιέχονται στο φαινόµενο της ενδοοικογενειακής βίας.

Είναι σύνηθες να ακούς ότι : « άτοµα που κακοποιούν τα παιδιά έχουν νοητικά και πνευµατικά προβλήµατα » και « γυναίκες που µένουν µε τους συντρόφους τους, πρέπει πραγµατικά να τους αρέσει. » Πολλοί µελετητές επιµένουν ότι τελικά υπάρχει έλλειψη κατανόησης και παρατήρησης των διαφόρων πλευρών της ενδοοικογενειακής βίας.

Προσδιορίζοντας απλώς, τα όρια της ενδοοικογενειακής βίας, µπορούµε µονολεκτικά να πούµε ότι προκαλεί διαµάχες. Μερικοί συµφωνούν ότι η χρήση της λέξης « οικογένεια » είναι πολύ περιοριστική και πρέπει να αντικατασταθεί µε τον όρο « προσωπική σχέση », αφού πρόσφατες έρευνες περιλαµβάνουν µελέτες από ζευγάρια που συζούν χωρίς να είναι παντρεµένα.

Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι επαγγελµατίες δέχονται ότι η έννοια οικογένεια µπορεί να υπάρχει χωρίς να λάβουµε υπόψη τις τυπικές µορφές, όπως π.χ. την τέλεση ενός γάµου. Έτσι, λοιπόν, ο όρος οικογένεια χρησιµοποιείται περιλαµβάνοντας καταστάσεις ατόµων που απλά ζουν µεταξύ τους, χωρίς να είναι απαραίτητα παντρεµένα.(Wallance,2002:5-6)

Ο όρος « βία », περιέχει σωµατικές δράσεις που έχουν ως αποτέλεσµα τον τραυµατισµό των θυµάτων. Παρ’ όλο που µερικές µορφές της ενδοοικογενειακής βίας, περιλαµβάνουν τη διατήρηση της σωµατικής και συναισθηµατικής υποστήριξης, µπορεί να έχουν καταστροφικές και µακροχρόνιες συνέπειες για το θύµα. Επίσης, η βία µέσα στα όρια της περιλαµβάνει σωµατική και πνευµατική δράση ή επίθεση οι οποίες καταλήγουν σε τραυµατισµούς του θύµατος.

Η βία µπορεί ωστόσο, να οριστεί µε τον περιορισµό ή την άρνηση ενός προσώπου σε άλλο, για συγκεκριµένα δικαιώµατα και ελευθερίες.(Wallance, 2002:7) Ο όρος της ενδοοικογενειακής βίας περιλαµβάνει αρκετές διαφορετικές ενότητες όπως π.χ. την κακοποίηση του παιδιού, την κακοποίηση των συζύγων και την κακοποίηση των ηλικιωµένων ατόµων. Είναι πλέον µια ευρεία διαδεδοµένη έννοια που πρέπει να παραµείνει ευέλικτη στην προσαρµογή της καθώς γνωρίζουµε περισσότερα για τους σκοπούς και τις επιρροές της.

Ο ορισµός της ενδοοικογενειακής βίας, σύµφωνα µε τον Wallance,(2002:7) λοιπόν είναι : κάθε δράση ή συµπεριφορά από άτοµα, η οποία συνοδεύεται από τα αποτελέσµατα σοβαρών τραυµατισµών σε άλλα µέλη της οικογένειας. Αυτός ο ορισµός περιλαµβάνει αυτούς που ζουν µαζί ή είναι παντρεµένοι. Το όριο του σοβαρού τραυµατισµού µπορεί να περιέχει σωµατική η συναισθηµατική βλάβη ή την καταπάτηση των δικαιωµάτων ή της ελεύθερης επιλογής των µελών της οικογένειας που υπόκεινται τη βία. Η πλειοψηφία, όπως δείχνουν έρευνες, των θυµάτων της ενδοοικογενειακής βίας είναι οι γυναίκες και τα παιδιά. Αυτό βέβαια δεν ενισχύει το γεγονός ότι δεν υπάρχουν άντρες που κακοποιούνται.

Η έννοια της ενδοοικογενειακής βίας, ωστόσο, περιέχει εγκληµατικές παραβάσεις, µη- αποδεκτές συµπεριφορές και ιατρικά προβλήµατα. Ο καθένας από αυτούς τους παράγοντες έχει τους υποστηρικτές του και ο καθένας µε τη σειρά του ορίζει την ενδοοικογενειακή από τη δική του οπτική γωνία. (Wallance,2002:1-3) Ακριβώς λοιπόν, επειδή υπάρχουν πολλοί ορισµοί για την ενδοοικογενειακή βία, κρίνεται απαραίτητο να αναφερθούν µερικές από τις πιο γνωστές θεωρίες αυτού του φαινοµένου.

Αναφέρεται έτσι, η ψυχιατρική προσέγγιση, η κοινωνικό-ψυχολογική και η κοινωνικό-πολιτιστική. Παράλληλα οι φεµινιστικές θεωρίες που αναφέρονται συχνά στη βιβλιογραφία µπορεί να συµπίπτουν µε κάποιες από τις παραπάνω θεωρίες. Αυτό, που πρέπει να τονιστεί είναι ότι καµία από τις παραπάνω θεωρίες δεν έχει κερδίσει την παγκόσµια αποδοχή στο πεδίο των επαγγελµατιών που ασχολούνται µε αυτό το φαινόµενο.

Περιληπτικά, το ψυχιατρικό µοντέλο προσπαθεί να ορίσει την ενδοοικογενειακή βία, αναλύοντας την παραβατικότητα στη συµπεριφορά της κάθε προσωπικότητας και το ιατρικό µοντέλο αυτής. Πολλοί επαγγελµατίες, ωστόσο, περιλαµβάνουν σε αυτήν την ανάλυση και τα ατοµικά χαρακτηριστικά του θύµατος. 

Το µοντέλο αυτό γενικότερα χαρακτηρίζεται από την ανάλυση της αστάθειας της προσωπικότητας, της πνευµατικής ασθένειας και της χρήσης των ουσιών. Το κοινωνικό-ψυχολογικό µοντέλο αναλύει, ευρύτερα τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ενότητα της οικογένειας. Παράγοντες όπως το άγχος, η πίεση τα όρια και οι κανόνες µέσα στην οικογένεια όπως και ο κύκλος της βίας που περνάει µέσα από τις παραπάνω συνιστώσες, θεωρούνται βασικά και πρωταρχικά αίτια για την εµφάνιση της ενδοοικογενειακής βίας.(Malcolm Payne, 2000:289)

Το κοινωνικό-πολιτιστικό µοντέλο της ενδοοικογενειακής βίας επικεντρώνεται σε όλους τους τύπους των αντρών και γυναικών, στις πολιτιστικές σχέσεις µεταξύ των γυναικών και στην αποδοχή της βίας ως αίτιο της εµφάνισης της ενδοοικογενειακής βίας. Είναι ένα µοντέλο που αναλύει σε ένα µακρό-επίπεδο την ποικιλία των αιτιών της ενδοοικογενειακής βίας. (Hammer and Sundess,1984:15-17) Αυτό που διακρίνεται από τα παραπάνω είναι ότι υπάρχουν πολυάριθµες θεωρίες που εξηγούν τα αίτια της ενδοοικογενειακής βίας.

Προσεγγίζουν το φαινόµενο αυτό από διάφορες οπτικές. Καµία όµως, από τις θεωρίες δεν έχει αποδεχτεί από όλους τους επαγγελµατίες ως το αίτιο αυτού του τύπου της επιθετικότητας. Αρκετοί ερευνητές έχουν προσπαθήσει να αποµονώσουν συγκεκριµένους παράγοντες που είναι κοινοί στις περισσότερες θεωρίες, που εξηγούν το φαινόµενο της ενδοοικογενειακής βίας.

Έχοντας, λοιπόν ως στόχο την κατανόηση των δυναµικών του τύπου της επιθετικότητας που περιέχεται στην οικογένεια, η παρακάτω αναφορά πολύ σύντοµα θα εξετάσει µερικούς από τους κοινούς παράγοντες που παρουσιάζονται στο φαινόµενο της ενδοοικογενειακής βίας. 

ΑΠΟΜΟΜΩΝΩΣΗ (ISOLATION) Η ενδοοικογενειακή βία είναι ο πιο ιδιωτικός τύπος της επιθετικότητας.Η ιδέα της ιδιωτικοποίησης µέσα στην οικογένεια, συνδυάζεται µε την αποµόνωση, µε την µείωση του εξωτερικού κοινωνικού ελέγχου, µε τον περιορισµό της ανάµειξης των άλλων προσώπων και µε την αύξηση της ευκαιρίας για την ανάπτυξη µιας επιθετικής συµπεριφοράς ή αλλιώς µιας βίαιης 8 συµπεριφοράς. 

Είτε είναι ένα παιδί που κακοποιείται σωµατικά ή σεξουαλικά ή ένας σύντροφος η επίθεση λαµβάνει µέρος ιδιωτικά και τα θύµατα αποµονώνονται από την καθορισµένη υποστήριξη των συστηµάτων της κοινωνίας µας. Όπως το επίπεδο της ιδιωτικοποίησης αυξάνεται, το επίπεδο του κοινωνικού ελέγχου, µειώνεται.

Το τι, ένα πρόσωπο µπορεί να κάνει ιδιωτικά είναι διαφορετικό από το τι, ένα πρόσωπο µπορεί να κάνει σε ένα δηµόσιο χώρο. Η αποµόνωση συναντάται συχνά και στα ζευγάρια που κακοποιούνται. Ο δράστης µπορεί να περιορίσει τις συζυγικές εξωτερικές επαφές και τελικά η γυναίκα να πιστέψει ότι είναι µόνη της και αβοήθητη να εµποδίσει τις επιθέσεις.

Η κακοποίηση, ωστόσο, των παιδιών δεν συµβαίνει σε δηµόσιο χώρο. Τα παιδιά που κακοποιούνται κρατούν το περιστατικό µυστικό, γιατί διαφορετικά θα τιµωρηθούν. Οι ηλικιωµένοι επίσης, υποφέρουν µέσα στα ίδια τους τα σπίτια στα χέρια των φροντιστών τους. Ένα υποστηρικτικό σύστηµα µεταξύ της πολιτείας και των µελών της οικογένειας µπορεί για µερικά άτοµα να εµποδίσει την ενδοοικογενειακή βία. Αν το θύµα δεχτεί την υποστήριξη από άτοµα έξω από την οικογένεια που κακοποιείται, µπορεί να αποκτήσει κουράγιο και να αποµακρυνθεί από το άτοµο που την κακοποιεί.

Η κοινωνική ανάµειξη ή υποστήριξη προωθεί µέσα για την αποσύνδεση του θύµατος από τις παρούσες οικογενειακές καταστάσεις επιτρέποντας έτσι τα άτοµα να βρεθούν και να µιλήσουν µε άλλους που πραγµατικά σέβονται και αγαπούν.

Η ∆ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ∆ΥΝΑΜΗ (POWER DIFFERENTIALS)

Το άτοµο µε την περισσότερη δύναµη ή εισόδηµα έχει την ικανότητα να επιβάλλει τη θέληση του στα άλλα µέλη της οικογένειας. Αυτή η διαφοροποίηση στη δύναµη επιτρέπει στον έναν από τους συντρόφους ή στον γονιό να χρησιµοποιεί τη δύναµη του στον λιγότερο δυνατό σύντροφο ή παιδί, αντίστοιχα. Το χαρακτηριστικό της διαφοροποίησης στη δύναµη παρουσιάζεται τόσο στη συζυγική όσο και στην παιδική κακοποίηση. Αυτό, που έχει διαπιστωθεί είναι ότι η κακοποίηση έχει την τάση να γεννιέται µεταξύ των σχέσεων µε την µεγαλύτερη διαφοροποίηση της δύναµής. Πολλοί επαγγελµατίες συµφωνούν στη µείωση της διαφοροποίησης της δύναµης ως αποτέλεσµα των δυνάµεων που υφίστανται µέσα στην κοινωνία.

Όλο και περισσότερες γυναίκες αφήνουν την οικογένεια τους για να λάβουν υψηλές θέσεις στην πολιτεία και στο χώρο της εργασίας. Τα παιδιά τώρα πλέον έχουν το δικαίωµα και τη δύναµη να πουν όχι στα σεξουαλικά προτερήµατα. Τα παιδιά θύµατα µπορούν και παρουσιάζονται σε κάποια δικαστήρια για να ακούσουν τις απόψεις των ειδικών που ενδιαφέρονται για αυτά και για την προσωπική τους εξέλιξη. Στα καταφύγια των κακοποιηµένων γυναικών έχουν εγκαθιδρύσει και νοµικά την υπεράσπιση για την σύλληψη κάθε συζύγου που κακοποιείται από τον άλλον. Τα παραπάνω παραδείγµατα δεν έχουν βέβαια µειώσει την διαφοροποίηση της δύναµης σε κάποιο µεγάλο βαθµό, αλλά σίγουρα όµως παρουσιάζουν µία τάση την οποία η κοινωνία πρέπει να ενισχύσει.

ΥΝΑΜΗ /Α∆ΥΝΑΜΙΑ (POWER/ POWERLESSNESS)

Αυτό το χαρακτηριστικό φανερώνεται όταν ένα άτοµο πείθεται ότι αυτός ή αυτή έχει αδυναµία στο να ελέγξει τη δουλειά ή το κοινωνικό του περιβάλλον, αλλά έχει τη δύναµη στη σχέση µεταξύ των µελών της οικογένειας του. Αυτό το άτοµο έχει συνήθως δύναµη παρά δυνατά και δυναµικά χαρακτηριστικά ως προσωπικότητα. Η δύναµη, εδώ, ορίζεται ως την ικανότητα που έχει κάποιος να ελέγξει τη συµπεριφορά των άλλων µε ή χωρίς συνείδηση. Παραθέτοντας αυτές τις απόψεις σε ένα οικογενειακό περιβάλλον εύκολα θα διακρίνουµε ότι ένας άντρας µέσα στην οικογένεια έχει περισσότερη δύναµη. Αρκετοί, βέβαια, άντρες, δουλεύουν έξω από το σπίτι τους νοιώθοντας αδύναµοι να ελέγξουν το περιβάλλον τους.

Έτσι αισθανόµενοι αυτή την αδυναµία όλη µέρα στη δουλειά τους, επιστρέφουν στο σπίτι τους και ηγούνται στην οικογένεια τους. Αυτός ο έλεγχος και η δύναµη µπορεί να πάρει τη µορφή της κακοποίησης. Όταν µια µητέρα άδικα τιµωρεί το παιδί της, µπορεί να δρα έτσι στο γεγονός ότι ο σύντροφός της και οι άλλοι την ελέγχουν. Τιµωρώντας το παιδί, µπορεί να ασκήσει και αυτή δύναµη και έλεγχο σε κάποιον άλλο.

ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ (SUBSTANCE ABUSE)

Για 10 πολίτες των Ηνωµένων Πολιτειών, αναφέρονται δύο κοινωνικοί χρήστες, πέντε χρήστες ναρκωτικών ή αλκοόλ και ένας υποφέρει από εξάρτηση χηµικών ουσιών. Έρευνες αναφέρουν περίπου δέκα εκατοµµύρια ενήλικους αλκοολικούς, πεντακόσιες χιλιάδες εξαρτηµένους από ηρωίνη και πέντε µε οχτώ εκατοµµύρια χρήστες κοκαΐνης στις Ηνωµένες Πολιτείες. Άτοµα που συνδυάζουν τη βία και πράττουν µε επιθετικότητα µέσα στην οικογένεια κάνουν χρήση των παραπάνω ουσιών.

Η χρήση των ναρκωτικών και του αλκοόλ είναι κοινό χαρακτηριστικό όλων των τύπων της ενδοοικογενειακής βίας. Η αντίληψη ότι η χρήση των ναρκωτικών και του αλκοόλ συνιστούν ή προκαλούν την ενδοοικογενειακή βία συνεχίζει να είναι µια διάσηµη και ισχύουσα άποψη ανάµεσα στα θύµατα και σε αυτούς που κακοποιούν.

Η δικαιολογία της χρήσης των ουσιών είναι µια ενδιαφέρουσα εξήγηση για το θύµα και τον δράστη. Από την πλευρά του θύµατος, ο βιαστής δεν είναι στα αλήθεια ένα κακό πρόσωπο, αλλά τα ναρκωτικά και το αλκοόλ προωθούν αυτή την συµπεριφορά του. Ο ένοχος µπορεί να αρνηθεί την ευθύνη υποστηρίζοντας την έλλειψη του ελέγχου που προκαλείται από την χρήση των ναρκωτικών και του αλκοόλ.

ΕΠΙ∆ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΘΥΜΑ (EFFECTION VICTIMS)

H ενδοοικογενειακή βία έχει µεγάλης διάρκειας επιδράσεις στα θύµατα της. Όλα τα θύµατα αναφέρουν µια αίσθηση απώλειας της αυτοεκτίµησής τους. Κακοποιηµένοι σύντροφοι παιδιά και ηλικιωµένοι νιώθουν ντροπή και αβοήθητοι. Πολλοί από αυτούς κατηγορούν τον εαυτό τους, νιώθοντας ότι αν και µόνο είχαν απλά παρακαλέσει τον δράστη θα είχαν αποφύγει την πράξη βίας εναντίον τους. Η χαµηλή αυτοεκτίµηση είµαι ένα κοινό χαρακτηριστικό µεταξύ των θυµάτων της σωµατικής και σεξουαλικής κακοποίησης.

Συνήθως αποκτούν µια αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους και αναπτύσσουν µια αυτοκαταστροφικότητα η οποία οδηγεί στην αύξηση της ευαλωτότητας καθώς ωριµάζουν. Τα θύµατα, ωστόσο, της ενδοοικογενειακής βίας συναντούν δυσκολίες στο να εµπιστευτούν τους άλλους. Οι επιζώντες από την σεξουαλική κακοποίηση συναντούν δυσκολίες στην ανάπτυξη των περαιτέρω σχέσεων τους. Τα θύµατα πιστεύουν πως αν δεν εµπιστευτούν εύκολα τους άλλους, θα αποφύγουν την προδοσία και δεν θα ξαναπληγωθούν. (Reicher,2002:192-194)

Απόσπασμα από την πτυχιακή εργασία
των
Πελεκίδου Μαγδαλινή
και
Στεργίου Κατερίνα

με τίτλο


ΠΑΡΟΧΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙ∆ΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ∆ΗΜΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΠΟ ΕΠΙΣΗΜΑ ∆ΙΚΤΥΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ 

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα