Η κυριαρχία της οικογένειας




Η οικογένεια...
Η οικογένεια είναι ο χώρος στον οποίο γεννιέται το άτομο. Μέσα σε αυτό το χώρο/χρόνο το νεογέννητο θα κερδίσει την ανθρώπινη του ιδιότητα. Μέσα σε αυτή θα κοινωνικοποιηθεί σύμφωνα με τα συνθήκες οι οποίες του παρέχονται. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι το άτομο είναι - εκτός από την ιδιοσυγκρασία του - η αντανάκλαση της οικογενειακής ζωής, αλλά και των γονεϊκών προτύπων που μεγάλωσε.
Ο τρόπος με τον οποίο η οικογένεια προσεγγίζει την νέα ύπαρξη στους κόλπους της δεν έχει να κάνει με το κάθε μέλος ξεχωριστά, αλλά με τον τρόπο που συνδέονται και αλληλεπιδρούν τα μέλη μεταξύ τους και τον “ χώρο “ τον οποίο παρέχουν στην νέα παρουσία ανάμεσά τους.
Η οικογένεια έχει μια απεριόριστη γκάμα μεταλλαγών και εκφράσεων προς το παιδί, οι οποίες ξεκινάν από την θαλπωρή, την αγάπη, το ενδιαφέρον την αυτοθυσία, και μπορούν να φθάσουν στην απόρριψη, την αποπομπή, την τιμωρία, ακόμα και την καταστροφή, ψυχική και σωματική.
΄Έτσι τις περισσότερες φορές βρισκόμαστε μπροστά σε καταστάσεις που κανένα μέλος της οικογένειας δεν επιθυμεί, αλλά και ισχυρίζεται ότι δεν επιδιώκει. Δυστυχώς όμως τα γεγονότα εξελίσσονται και δημιουργούν κρίσεις, δημιουργούν αδιέξοδα, όπου ναι μεν, κανένα μέλος δεν επιθυμεί, αλλά συνκατασκευάζει στην σχέση με τους άλλους.
Η εξισορροπητικός ρόλος της οικογενειακής επιβολής
Στην καθημερινή θεραπευτική πρακτική όσο συναντάμε την οικογένεια και τους μηχανισμούς της, τόσο περισσότερο ανακαλύπτουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια πραγματικότητα που διαμορφώνεται από την επιβολή. Διαπιστώνουμε επίσης ότι η αυτή η επιβολή, αποτελεί στοιχείο ισορροπίας για την οικογένεια, την οποία τα μέλη της πιστεύουν ότι τα ωφελεί παρά εμποδίζει την λειτουργία της.
Έτσι η οικογένεια μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει το χώρο/χρόνο κακοποίησης ενός παιδιού, το οποίο όχι μόνο δεν γίνεται να αντισταθεί, αλλά το αντίθετο μπορεί να θεωρήσει, όπως και αυτοί που το κακοποιούν, ότι όλη αυτή η άσκηση βίας συμβαίνει για το καλό του και αποτελεί μέρος της οικογενειακής “ισορροπίας”.
Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να σημειώσουμε ότι ο γονέας που κακοποιεί το παιδί του έχει κακοποιηθεί και ο ίδιος, απλώς δεν το ξέρει ή δεν του έχει δώσει σημασία. Την κακοποίηση την έχει υποστεί και την έχει ενσωματώσει σαν στοιχείο της προσωπικότητας του, μην δυνάμενος να αντιληφθεί την ύπαρξή της μέσα του σαν ξένο στοιχείο, αλλά σαν κάτι που του τον αντιπροσωπεύει.
Έτσι αυτός που καταπιέζει δεν είναι παρά ένας καταπιεσμένος ο οποίος δεν δέχεται απλά την βία αλλά γίνεται εργάτης της, και την υπηρετεί σαν σκλάβος της. Άρα ο γονέας-θύμα γίνεται το διάμεσο της εξουσίας αποκτώντας την ικανότητα να δημιουργεί, να κατασκευάζει τα μελλοντικά θύματα της!
Η επιβολή μπορεί να αποτελέσει κομμάτι της ταυτότητας του θύματος. Έχει την ικανότητα να ιδιοποιείται το θύμα και να το μετατρέπει σε κομιστή της, για να επιτελέσει το έργο της, διαπερνώντας τις γενιές και εγκαθιδρύοντας την παρουσία της σαν στοιχείο τάξης και ισορροπίας παρά έντασης και αν-αρχίας.
Αυτό σημαίνει ότι η οικογένεια καταγωγής του δυσλειτουργούσε. Αυτή της η δυσλειτουργία δημιούργησε ένα εξιλαστήριο θύμα – τον ίδιο - για να βρει την ισορροπίας της, όπως κάνει τώρα αυτός σαν γονέας, στην οικογένεια αναπαραγωγής. Ξέχωρα λοιπόν από την επανάληψη των ρόλων επιβολής έχουμε και την επανάληψη του σεναρίου επιβολής, από την μια στην άλλη οικογένεια.
Πολλές φορές ο κακοποιητικός γονέας παίρνει την μορφή σωτήρα, ώστε η αναζήτηση της αγάπης και της αποδοχής του να ταυτίζεται με την αναζήτηση του πόνου και της απόρριψης. Έτσι το γεγονός της κακοποίησης περιγράφεται, ή εσωτερικεύεται από το θύμα σαν μια φυσιολογική κατάσταση βοήθειας και όχι καταπίεσης και εξαναγκασμού. Βέβαια αυτό, όπως αναφέραμε, έχει επιπτώσεις στην μετέπειτα ζωή του θύματος και την στάση του απέναντι σε γεγονότα που ξαναφέρνουν στο προσκήνιο το παιδικό του βίωμα.
Συμπερασματικά λοιπόν θα λέγαμε ότι, η οικογενειακή βία δεν είναι κάτι που τελειώνει με το τέλος της οικογένειας καταγωγής, αλλά είναι διαχρονική και μπορεί να μολύνει την καινούργια οικογένεια, αν δεν συνειδητοποιηθεί, μετατρέποντας το θύμα σε θύτη χρησιμοποιώντας τον σαν ένα καινούργιο εφαλτήριο της. Για αυτό κάθε φορά που ακουμπάμε το χώρο τη επιβολής, τα μέλη της οικογένειας ανησυχούν, φοβούνται και αποφεύγουν να εκφράσουν το τι έχει συμβεί.
Μέσα από όλες αυτές τις διαδικασίες η μορφή αλληλεπιδράσεων στην οικογένεια παραμένουν ανεξήγητες, αλλά και ανεξέλεγκτες, έτσι ώστε τα μέλη της είτε είναι γονείς, είτε παιδιά να μην μπορούν, τις περισσότερες φορές, να κατανοήσουν την εν γένει συμπεριφορά τους.
Η απρόσωπη επιβολή της οικογένειας
Η ψυχοθεραπεία βρίσκεται συχνά μπροστά σε περιπτώσεις επιβολής οι οποίες είναι με τέτοιο τρόπο τακτοποιημένες στο καθημερινό σύμπαν της οικογένειας ώστε να δημιουργεί έκπληξη η λεπτεπίλεπτη διαδικασία με την οποία κάθε φορά επιβάλλει την αλλοτρίωση με τους μηχανισμούς της.
Οι οικογενειακές μορφές επιβολής διατηρούνται σαν “ασυνείδητες” λειτουργίες για κάθε μέλος της ανεξαρτήτως την θέση που καταλαμβάνει, προσδίδοντας μια θαυμαστή ισορροπία στην καθημερινότητα του που με τίποτα δεν θέλει να χάσει. Συναντάμε μορφές οικογενειακής επιβολής τόσο λεπτές που ούτε αυτός που την ασκεί, ούτε και αυτός που τις δέχεται, μπορούν εύκολα να συνειδητοποιήσουν τα αποτελέσματά της και να αποδεχτούν την απουσία τους, την αλλαγή.
Το σημαντικό όμως είναι ότι μολονότι το κάθε μέλος της μετατρέπεται σε θύμα και θύτη και φαίνεται να κακοποιείται ψυχικά και οργανικά μέσα στους κόλπους της , δεν συνειδητοποιεί την κατάσταση του, αλλά ακόμα και αν την συνειδητοποιήσει δεν μπορεί να αντιδράσει προβάλλοντας μια πιστότητα στην λειτουργία της, κατακυριευμένο από ενοχικά συμπτώματα στην περίπτωση αμφισβήτησης της. Έτσι πολλές φορές υπερασπίζεται την λειτουργία της σαν ευεργετική και ισχυρίζεται ότι το βοηθά.
Η κατάσταση αυτή φανερώνει ότι η “κυριαρχία” της οικογένειας, δηλαδή η επιβολή που ασκεί στα μέλη της, φαίνεται απρόσωπη όσο και αν οι γονείς είναι εκείνοι που την αντιπροσωπεύουν και γίνεται καταπιεστική και για τους ίδιους. Και οι ίδιοι εισπράττουν την επιβολή της τόσο από τους συγγενείς της ευρύτερης οικογένειας όσο από τους συντρόφους τους αλλά και μερικές φορές από τα παιδιά τους.
Παραδείγματος χάριν, αν κάποιος γονέας μπορούσε να ενεργήσει απέναντι στο παιδί του σαν να ήταν “μόνος” θα ενεργούσε διαφορετικά από ότι ενεργεί σε θέαση και σχέση με τον άλλον γονέα ή τα άλλα μέλη της οικογένειας. Η παρουσία των άλλων τον επηρεάζει ώστε να του “επιβάλλεται” ένας τρόπος συμπεριφοράς τον οποίον δεν έχει διαλέξει.
Σύμφωνα με τα παραπάνω ο “έλεγχος” στην οικογένεια μπορεί να επιτελεστεί με ένα ελλειπτικό τρόπο για όλους, είτε πρόκειται για γονείς είτε για παιδιά, διότι ο καθένας θα αρνιέται την αυθεντικότητα του, που σημαίνει την ευθύνη του και την εμπιστοσύνη στον εαυτό απέναντι στην ζητούμενη οικογενειακή συλλογικότητα. Έτσι ο “έλεγχος” μπορεί να πάρει μορφές που κανένα μέλος δεν επιθυμεί, αλλά η μορφή αυτή να είναι το αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους τις οποίες επίσης δεν ορίζει κανένας.
Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι υπάρχει ένας χώρος/χρόνος αλληλεπιδράσεων στην οικογένεια ο οποίος δεν ελέγχεται από κανένα και ο οποίος σαν λειτουργία καθορίζει την εξέλιξη, αλλά και την ανάπτυξη των μελών της και της ίδιας. Οι αλληλεπιδράσεις μέσα σε αυτόν μπορούν να πάρουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις δημιουργώντας κρίσεις που είναι οδυνηρές για το κάθε μέλος της οικογένειας. Έτσι το ένα μέλος αποδίδει στο άλλο την υπευθυνότητα της κατάστασης και εμποδίζει να δούνε την κρίση σαν μια συνκατασκευή η οποία έχει ξεφύγει από τον έλεγχο του καθένα. Αυτή την κατάσταση θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε “Κυριαρχία της οικογένειας”.
Σαν “Κυριαρχία της οικογένειας” εννοούμε τον απρόσωπο μηχανισμό επιβολής της οικογένειας, ο οποίος δεν μπορεί να ελεγχθεί από κανένα μέλος της, στο βαθμό που οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι ανεξέλεγκτες.
Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση
Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, σ΄ αυτή την περίπτωση στοχεύει την συνειδητοποίηση της λειτουργίας της οικογένειας σαν συνκατασκευή, και όχι σαν λάθος που προσπαθεί ν' αποδοθεί σε κάποιο μέλος της από τα άλλα - δηλαδή την δημιουργία του θύματος-θύτη.
Επίσης στοχεύει στην ανάδειξη των μορφών λειτουργίας της και τον τρόπο συμμετοχής του κάθε μέλους σε αυτές, με στόχο την συνειδητοποίηση της πραγματικότητας που αποφεύγουν, νομίζοντας ότι με αυτό τον τρόπο διατηρούν μια ισορροπία που τους λυτρώνει, ενώ εκείνη καθημερινά... τους σκοτώνει.
Κερεντζής Λάμπρος

φωτο: http://leblogde.gaetan.jarnot.fr/2011/12/les-masques-de-bhl.html

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα