Η νεολαία και η έλλειψη νοήματος



Η διαφημιστική καμπάνια

Εκείνο που με τρελαίνει τελευταία είναι αυτή η καταιγιστική διαφημιστική καμπάνια της κινητής τηλεφωνίας που απευθύνεται στους νέους. Τους παρουσιάζει χαρούμενους και ευτυχισμένους να κατακλύζουν τους δρόμους τρέχοντας, πηδώντας, κολυμπώντας και τραγουδώντας πάντα με ένα χαμόγελο γεμάτο υγεία που η διαφήμιση το ιδιοποιείται για να πουλήσει τα προϊόντα της.

Δυστυχώς κάθε φόρα που βρίσκομαι μπροστά σε μια τέτοια διαφήμιση νιώθω το απρόσμενο και απροσμέτρητο βάθος της μεταπράτησης μιας ανύπαρκτης πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας την οποία θέλει να επιβάλλει το εμπόριο που την παρουσιάζει σαν τον παράδεισο, ο οποίος στηρίζεται μόνο στην αποδεκατισμένη φιλία και συλλογικότητα, η οποία στην “αληθινή” πραγματικότητα εκφράζει τον σκληρό ανταγωνισμό και την μοναχικότητα.

Το κάθε γκατζετ που διαφημίζεται προσπαθεί να δώσει νόημα στην ύπαρξή του, κλέβοντας το νόημα από την δροσιά, την ενέργεια και τον ερωτισμό της νεολαίας. Το κάθε καταναλωτικό προϊόν στηρίζει τη πραγμάτωση σου στην λεηλασία των χαρακτηριστικών της, τα οποία ιδιοποιείται και τα κάνει κομμάτι της ύπαρξής του.

Έτσι η κινητή τηλεφωνία προβάλει την ευκολία πρόσβασης στην επικοινωνία προσφέροντας στη νεολαία την επίλυση των προβλημάτων απόστασης, και θέτοντας σαν μόνο ουσιαστικό πρόβλημα το πόσα “μέγαμπάιτ” μπορεί να έχει στην διάθεση της για κατανάλωση της ξεγνοιασιάς .

Στην ουσία όμως αν εξετάσουμε καλά την κατάσταση της σημερινής νεολαίας οι αριθμοί δημιουργούν ρίγος σε πολλούς τομείς. Και αυτό έχει σχέση με την καταρράκωση των αξιών, με την ναρκοθέτηση του μέλλοντος από την οικονομία, με τον περιορισμό της σε κοινωνικές στάσεις που θυμίζουν σκλαβιά (χαμηλοί μισθοί για 12ωρη εργασία, απλήρωτη εργασία, καλλιέργεια της καθυπόταξης σε οποιοδήποτε οικονομικό παράγοντα, καλλιέργεια της ανασφάλειας). Το πιο τραγικό όμως είναι η αφαίρεση της δυνατότητας στην νεολαία να κατασκευάσει το δικό της νόημα.

Κανείς δεν μπορεί να αντιλειφθεί τον βαθμό έλλειψης νοήματος που έχει δημιουργηθεί για αυτήν. Οι κοινωνικοί θεσμοί, όπως Οικογένεια, Πολιτική, και θρησκεία προσπαθούν να αντικαταστήσουν αυτή την έλλειψη με την δική τους νοηματική επένδυση της πραγματικότητας. Η οικογένεια με την επαγγελματική αποκατάσταση, η εκκλησία με τον θεό, η πολιτική με το κόμμα.
Επίσης η οικτρή κατάσταση της, έχει σχέση με τον αποκλεισμό της συλλογικότητας. ¨Έχει σχέση με την καταδίκη στην οργανωμένη ατομικότητα σαν το συλλογικό περιεχόμενο ενός νοήματος. Ο υπαρξιακός απομονωτισμός δηλώνει την παντοκρατορία του σε όλο το δυτικό κόσμο. Το περιεχόμενο του σαν νόημα εκφράζει την υποταγή σε ένα κόσμο χωρίς νόημα.

Δηλαδή η ανάδυση του νοήματος σαν συνείδηση για την νεολαία εμποδίζεται από τα σημεία που το σύστημα πριμοδοτεί σαν φορείς νοήματος καθορίζοντας την κατεύθυνση του μέσα από την βιομηχανία της εμπορικής-πολιτικής προπαγάνδας. Δηλαδή π. χ. αυτό που καταστρέφει την νεολαία παρουσιάζεται σαν αυτό που την αναπτύσσει.

Άρα το σημαντικό δεν είναι ότι δεν υπάρχει νόημα, αλλά ότι η νεολαία δεν συμμετέχει στην κατασκευή του κοινωνικού νοήματος που σημαίνει την κατασκευή του δικού της νοήματος. Το νόημα που προσπαθεί να κατασκευάσει η νεολαία μέσα από συμμετοχή της στον κοινωνικό διάλογο υποτιμάται από τα κέντρα των αποφάσεων σε εμπορικό, κοινωνικό και θρησκευτικό επίπεδο.

Έτσι όλοι οι θεσμοί που προαναφέραμε νοηματοδοτούν την πραγματικότητα του τώρα σαν μια μεταβατική πραγματικότητα του αύριο. Όλοι και όλα οδηγούν μέσα από τη καθημερινότητα των οικονομικών μηνυμάτων, ότι κανένα νόημα δεν υφίσταται εκτός από ο κέρδος. Το κέρδος μεταφράζεται εκτός από οικονομικό, σε ατομικό, οικογενειακό, κοινωνικό, ακόμα και θρησκευτικό.

Το νόημα

Το νόημα παράγεται για ένα υποκείμενο από την διαλογική σχέση με τον “άλλον”. Η κατάσταση αυτή ξεκίνησε σαν διαδικασία κοινωνικοποίησης από την πρώτη επαφή μας σαν βρέφη με την μητέρα, μέσα από την βλέμμα της οποίας διαμορφώθηκε η πρώτη “εικόνα” της ύπαρξή μας. Η ύπαρξή μας αρχίζει να αποκτά νόημα μέσα από αυτό το βλέμμα και αργότερα μέσα τον “βουβό” διάλογο μαζί της. Η αίσθηση του εαυτού μας σαν υποκείμενο άρχισε να υπάρχει μέσα από τον αναστοχασμό της σχέσης με την μητέρα και την ανατροφοδότηση της.

Στην διάρκεια της εξέλιξης μας την θέση της μητέρας την πήρε ο “άλλος”. Ο “άλλος” μπορεί να είναι πρόσωπο, θεσμός ή κατάσταση με την οποία καλούμαστε να μετρηθούμε και να διαμορφώσουμε τον εαυτό μας ή την υποκειμενικότητα μας μέσα από το νοηματικό περιεχόμενο που απορρέει από την σχέση μαζί του. Μέσα από τις σχέσεις αναδύθηκε και αναδύει η υποκειμενικότητα μας.

Το νόημα λοιπόν έχει σχέση με τις αυτοαναφερόμενες διαδικασίες που βοηθάνε την συνείδηση να αντλήσει και να επεξεργαστεί την ύπαρξή της σε συνάρτηση με την επαφή με τον άλλον. Ο “άλλος” λοιπόν είναι το περιβάλλον, είτε το οικογενειακό, είτε κοινωνικό μέσα από το οποίο το υποκείμενο αξιολογεί τα νοήματα που έχουν να κάνουν με τον ίδιο και τις εκάστοτε σχέσεις του. Η ικανότητα αυτοσυνειδησίας λοιπόν αποκτιέται από τον διάλογο και την δυνατότητα προσδιορισμού του υποκείμενου μέσα από αυτόν.

Στην περίπτωσή μας η νεολαία, μπορεί να θέσει τον εαυτό της σαν αντικείμενο της συνείδησης της, από την στιγμή που θα αποκτήσει την ικανότητα της αυτοπαρατήρησης της ίδιας της της φύσης. Αυτό θα το καταφέρει, αν έχει την δυνατότητα να διακρίνει και να επιλέξει, από την πληθώρα των κοινωνικών μηνυμάτων, εκείνα που θεωρεί ότι αφορούν περισσότερο την παρουσία της, και να συμμετάσχει στον σχηματισμό τους σε λόγο.

Πρόκειται για ένα νοηματικό ενέργημα το οποίο δεν έχει σχέση με το περιεχόμενο, αλλά με διανοητική κατάκτηση σου. Δηλαδή με το να το καταστήσει αντικείμενο διανοητικής επεξεργασίας. Με το να το επενδύσει λεκτικά - το “λεκτικά” δεν έχει σχέση μόνο με το λόγο, αλλά και με άλλες μορφές του, όπως γραφή, χειρονομία – Μόνο μέσα από την λεκτική κατάκτηση των γεγονότων θα μπορέσει να αποδώσει το δικό της νόημα. Άρα όπως και το υποκείμενο έτσι και η νεολαία προκειμένου να προβεί σε εννοιολογικό ενέργημα δηλαδή να “δώσει νόημα”, πρέπει επιλέξει ένα μέρος από το κοινωνικό νόημα και να επέμβει “κατακτώντας” το λεκτικά. Δηλαδή προσδίδοντας του μορφή μέσα από το δικό της λόγο, κάνοντάς το αφήγημά της.
Θα μου πείτε γιατί να επιλέξει; Μα διότι η επιλογή εκφράζει την ιδιαιτερότητα του υποκειμένου. Η επιλογή εκείνων, από το κοινωνικό νόημα που θεωρεί σημαντικά για αυτό το διαφοροποιεί από τους άλλους και του δίνει είδη ένα νόημα. Του παρέχει την δυνατότητα να εκφράσει τις προθέσεις του οι οποίες έχουν σχέση την μορφή των βιωμάτων του και το νοηματικό περιεχόμενο με το οποίο τα έχει επενδύσει μέχρι τώρα. Έτσι η επιλογή δεν είναι παρά το σημείο όπου συναντιούνται οι ατομικές προθέσεις με τις κοινωνικές. Είναι το σημείο μιας διαλογικότητας του υποκειμένου και κοινωνίας όσον αφορά τις προτεραιότητες που πρέπει να ακολουθηθούν.

Βέβαια πάλι πρέπει να τονίσουμε ότι οι επιλογή των προθέσεων του υποκειμένου ήταν το αποτέλεσμα μιας “άλλης” συνάντησης, ενός “άλλου” διαλόγου στο παρελθόν ανάμεσα σε αυτό και τις οικογενειακές προθέσεις. Πάντα υπάρχει μια “δεξαμενή νοήματος“1 μέσα από το οποίο το υποκείμενο διαλέγει και σχηματίζει το δικό του νόημα. Η επιλογή έπεται μιας εσωτερικής ανασκόπησης του, πράγμα που σημαίνει ότι το υποκείμενο έχει αναπτύξει ένα “εγώ” και μια αυτοσυνειδησία από προηγούμενες επιλογές.

Από την στιγμή που προθέσεις είτε στο επίπεδο της οικογένειας, είτε της κοινωνίας μετατρέπονται μέσα από το διάλογο σε προσωπικοί στόχοι, το υποκείμενο προχωρά σε αποφάσεις. Οι αποφάσεις είναι εννοιολογικά ενεργήματα που προωθούν την δράση, δηλαδή την ενεργητική παρέμβαση στο κόσμο.

Η απόφαση εκφράζει μια εμβάθυνση του υποκειμένου στο κοινωνικό νόημα, ώστε να του δώσει το συγκεκριμένο περιεχόμενο μέσα από τον διάλογο και την κατάκτησή του νοητικά. Από την στιγμή λοιπόν που το κοινωνικό νόημα διαμορφωθεί μέσα από το λόγο σαν ατομικό τότε πιέζει να πραγματωθεί. Αυτό συντελείται με την μορφή κάποιας δραστηριότητας η οποία θέλει, σε αυτή την φάση, όχι να αναλύσει και να κατανοήσει αυτό που έχει επιλέξει από το κοινωνικό νόημα, αλλά θέλει να το μετασχηματίσει.

Δηλαδή μέσα από αυτές τις διανοητικές διαδικασίες το υποκείμενο περνά στην δράση μέσω τη οποία το συμβάν που απορρέει από αυτή, μόνο με την παρουσία του αλλάζει τον υπάρχοντα κόσμο των πραγμάτων και προσδίδει νόημα στο ίδιο. Δηλαδή η απόφαση έρχεται να αλλάξει την μέχρι τώρα κατάσταση και να της δώσει ένα καινούργιο νοηματικό περιεχόμενο που εξαρτάται από το ενέργημα του υποκειμένου. Αυτή η διαδικασία καταστεί το υποκείμενο σε παράγοντα εμπλουτισμού και μετατροπής των νοημάτων, στο βαθμό που το σύστημα αναφοράς του επιτρέπει να γίνει παράγοντας αλλαγής και παραγωγού νοήματος.

Η σημερινή κατάσταση της νεολαίας

Όπως είπαμε οι κοινωνικές προθέσεις επηρεάζουν την πρόθεση του υποκειμένου, και ότι οι προθέσεις του διαμορφώνονται από το διάλογο μαζί τους. Δηλαδή η επίδραση των συλλογικών προσδοκιών - και σε αυτό το σημείο πλησιάζουμε την σημερινή πραγματικότητα της διάχυτης κοινωνικής απογοήτευσης και της στέρησης της ελπίδας – μπορεί να καθορίσει μορφή των στόχων του υποκειμένου, στην περίπτωσή μας, της νεολαίας.

Η θέση της νεολαίας γίνεται τραγική διότι της απαγορεύεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η διανοητική επεξεργασία του κοινωνικού νοήματος με στόχο την κατάκτησή του και την διαμόρφωσή του σύμφωνα με την αίσθηση του εαυτού της, του “εγώ” της. Η θέση της επιδεινώνεται διότι δεν αναζητείται ένα νέο νόημα, αλλά η αποφυγή του. Η κατάσταση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την στέρηση της ενεργητικής στάσης του υποκειμένου – νεολαίας στην επιλογή και διαμόρφωση του κοινωνικού νοήματος και αυτό συμβαίνει τόσο στο χωρόχρονο της οικογένειας, της εκπαίδευσης και της κοινωνίας.

Η τραγικότητα έγκειται λοιπόν στην αφαίρεση, της δυνατότητας και ικανότητας απόφασης της νεολαίας η οποία θα απέδιδε νόημα στην ίδια, εφόσον θα μπορούσε να έκφραση την ενεργητική κοινωνική της παρουσία.

Από την στιγμή που το ουσιαστικότερο νόημα συρρικνώνεται στα “μεγαμπάιτ” που έχει στο κινητό της, αυτόματα της αφαιρείται η δυνατότητα της αυτοσυνείδησης, η οποία την καταστεί υπολογίσιμο συνομιλητή στο διάλογο με το κοινωνικό και πολιτικό σύστημα. Σε αυτή την περίπτωση έχει υποτιμηθεί είτε, σαν καταναλωτική μάζα που οι ιδιαιτερότητες της εξανεμίζονται σαν χαρακτηριστικά που τα ιδιοποιείται το εμπορικό και πολιτικό σύστημα, είτε σαν αμελητέα ποσότητα μπροστά στις αποφάσεις των οικονομικών παραγόντων που η πρόθεσή τους είναι να την μετατρέψουν σε μια εργασιακή ή πλειοψηφική μάζα, που θα πλάθεται ανάλογα τις ανάγκες του πολιτικοοικονομικού συστήματος.

Μέσα σ' αυτό το χαρούμενο περιβάλλον η νεολαία καλείται να αποδεχτεί τους όρους που την αλλοτριώνουν σαν πριμοδότηση τρυφερότητας της κοινωνίας, αλλά και σαν πραγματικότητα την οποία δεν μπορεί να αρνηθεί, αλλά και ν' αλλάξει. Καλείται να πάρει την θέση του χαρούμενου”παιδιού” το οποίο στο μόνο που βρίσκει νόημα είναι να εξαντλήσει την νεανική της ενέργεια, όσο είναι νέα, δηλαδή στην παιδικότητα της.

Συμπεράσματα

Άρα η νεοφιλελεύθερη κοινωνία του σήμερα καταργεί τον διάλογο με την νεολαία και όχι μόνο.
Καταργώντας τον δεν της παρέχει την δυνατότητα συμμετοχής στην κατασκευή του κοινωνικού νοήματος που σημαίνει απόκτηση νοήματος για την ίδια.

Αυτό δεν βοηθά στην διαμόρφωση της συνείδησης, στην αίσθηση του “εγώ” πράγμα το οποίο με λίγα λόγια σημαίνει ότι, δεν μπορεί να γνωρίσει το “ποια είναι”, “τι θέλει” και “τι μπορεί να κάνει” είτε σε ατομικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο.

Έτσι βρισκόμαστε μπροστά σε μια επιθυμητή, παντελή έλλειψη κοινωνικού νοήματος την οποία η πολιτική κατανάλωση την εκμεταλλεύεται απαντώντας στα κελεύσματα της οικονομίας για να εγκαθιδρύσει τα δικά της “κοινωνικά νοήματα”.

Κερεντζής Λάμπρος

Βιβλιογραφία:
Ιωάννα Τσιβάκου Το οδοιπορικό του εαυτού στο χώρο εργασίας. Εκδόσεις Θεμέλιο
Michel Holoquist Διαλιγικότητα Ο Μπαχτίν και ο κόσμος τους GUTENBERG

Σχόλια

Ο χρήστης Unknown είπε…
Γεια σου
Στον τομέα των οικονομικών, επενδύσεις και δάνεια μεταξύ ιδιωτών ειδικεύονται, προσφέρω τις υπηρεσίες μου σε όλους τους ανθρώπους καλό χαρακτήρα και ιδιαίτερα να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Ανάβαση στους ακόλουθους τομείς:
Προσωπικά, ενοποίηση, αναδιοργάνωση, εμπορική, φοιτητής, αυτοκίνητα, διάφορα / άλλα, επαγγελματίες, γεωργία, τεχνολογία πληροφοριών, υπηρεσίες του κοινωνία της πνευματικής ιδιοκτησίας, βιομήχανοι, καλλιτέχνες, μόδα, ιατρική, media, υποθήκη, ακίνητων περιουσιών.
Για οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου: jeangiles.ody@gmail.com
Ευχαριστούμε

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ρατσισμός: Αίτια – Συνέπειες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Η Γονεϊκότητα