Φιλελευθερισμός, ή, η ηθική της ανηθικότητας

 Η απλοϊκότητα την ισχυρισμών των υποστηρικτών του φιλελευθερισμού είναι εξωφρενική. Ο ορός «ανάπτυξη» γι’ αυτούς αποτελεί το μυθικό τοπίο της ατομικής ευημερίας με μια ψευδό-φιλοσοφική επικάλυψη. Ότι είναι ιδιωτικό θεοποιείται πατώντας πάνω στην έννοια δήθεν της ελευθερίας, η οποία όμως για να πραγματωθεί χρειάζεται την αφαίρεση της ελευθερίας του άλλου. Ο φιλελευθερισμός ξεχνάει ότι η ελευθερία δεν είναι ένα ατομικό δεδομένο, αλλά ένα ομαδικά. Ότι δεν πραγματώνεται ατομικά αλλά συλλογικά.

Ο φιλελευθερισμός φαίνεται ότι στηρίζεται πάνω στο ένστικτο αυτοσυντήρησης, ή στο συναίσθημα του εγωκεντρισμού της βρεφικής ηλικίας. Αποτελεί στοιχείο ενός ακατέργαστου συναισθήματος όπου ο πρωτογονισμός του κυριαρχεί κυριαρχώντας επίσης και το συναίσθημα ανασφάλειας που το διακρίνει.

Ο νεοφιλελευθερισμός εκφράζει ένα ακράτητο εγωισμό, ο οποίος στηρίζεται στην αίσθηση της ατομικής ικανοποίησης του υποκειμένου εν μέσω της γενικής δυσαρέσκειας των άλλων. Άρα ο άλλος υπάρχει μόνο σαν μέσο ικανοποίησης. Όσο μεγαλύτερη ικανότητα εκμετάλλευσης, δηλαδή δύναμης κατάκτησης και διεκδίκησης εξασκεί το υποκείμενο στην σχέση του με τον άλλον, τόσο μεγαλύτερη ελευθερία ανάπτυξης κατακτά.

 Στο φιλελευθερισμό, η ελευθερία του ιδιώτη, αντιτίθεται στην ελευθερία της συλλογικότητας. Το άτομο τίθεται ενάντια στην ομάδα. Τα συμφέροντά τους είναι διαφορετικά ανταγωνιστικά. Έτσι δημιουργείται η συνθήκη εκμετάλλευσης του ενός από τον άλλον σαν στοιχείο φυσιολογικό στο βαθμό που απαντά στο ένστικτο αυτοσυντήρησης του.

Η ανικανότητα, η αδυναμία του υποκειμένου να υπερασπιστεί την ιδιωτικότητα του θεωρείται σαν στοιχείο κατωτερότητας. Η υπεράσπισή της σημαίνει στα πλαίσια του φιλελευθερισμού την εκμετάλλευση του άλλου. Όσο λοιπόν το υποκείμενο δεν εκμεταλλεύεται τον άλλον αυτό θεωρείται ανικανότητα, άρα κατωτερότητα, άρα δίδει το δικαίωμα για την χωρίς τύψεις εκμετάλλευση του.

Η ανικανότητα αυτή δεν αποδίδεται στις κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνουν το υποκείμενο αλλά στο ίδιο το υποκείμενο. Δεν αποδίδεται στις ευκαιρίες που έχει για ανάπτυξη αλλά στην ικανότητα του να τις δημιουργήσει.

Στο φιλελευθερισμό η διαφορά ευκαιριών αν και είναι φανερές εντούτοις δεν κοστολογούνται στην αξιολόγηση του υποκειμένου. Έτσι η κληρονομικότητα των κοινωνικών τάξεων και των προνομίων τους δεν λαμβάνονται υπ ‘ όψιν σαν στοιχεία αξιολόγησης παρ’ όλο που καθορίζουν την κοινωνική εξέλιξη. Μια τέτοια αξιολόγηση θα φανέρωνε ότι ο φιλελευθερισμός στηρίζεται περισσότερο στην διαφορά κοινωνικών ευκαιριών παρά στην ικανότητα των υποκειμένων. Ότι η δύναμη δεν έχει να κάνει με το υποκείμενο όσο με την συλλογικότητα (κοινωνική τάξη) που αντιπροσωπεύει. Και ότι δεν είναι το ατομικό που καθορίζει το συλλογικό αλλά το αντίθετο για όλες τις κοινωνικές τάξεις.

Στο βαθμό που η τάση του φιλελευθερισμού είναι να αποδίδει την ύπαρξη της αδυναμίας στο υποκείμενο και όχι στις κοινωνικές συνθήκες που το κατασκευάζουν εγκαθίσταται ηθική και ο νόμος του ισχυρότερου, ο οποίος θεωρεί σαν απαράβατο στοιχείο το δικαίωμα στην εκμετάλλευση . Η τάση αυτή αποτελεί μια διαστρέβλωση της πραγματικότητας, καθώς και στο επίπεδο ηθικής εκφράζει μια ανηθικότητα τεραστίων διαστάσεων. Η ανηθικότητα αυτή διαπερνά οριζοντίως αλλά και καθέτως την κοινωνία και την προσβάλει όχι μόνο στο χώρο των εργασιακών, αλλά στο σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, επιβάλλοντας την φιλοσοφία τους.

Ο φιλελευθερισμός λοιπόν αναπτύσσει την ηθική της εκμετάλλευσης, προσδίδοντας στον εαυτό του το δικαίωμα  για την χωρίς ενοχή επέκτασης της. Η πραγματικότητα της εκμετάλλευσης όμως δείχνει ότι, ούτε ηθική υπάρχει, ούτε νόμος, αλλά ούτε και όριο εφόσον τα παραπάνω χαρακτηριστικά τα καθορίζει ο ισχυρότερος.

Άρα έχουμε να κάνουμε με την ηθική μιας ανηθικότητας που τρέφει το άτομο και την κοινωνία. Μια ανηθικότητα που τυλίγει τα υποκείμενο όπως ένα στρατόπεδο τυλίγει τους καταδικασμένους σε καταναγκαστικά έργα, κερνώντας τους το θέαμα των μελλοντικών σεναρίων αποφυγής της σαν πνευματική τροφή και διασκέδαση.

Με αυτό τον τρόπο η εκμετάλλευση,  σύμφωνα με τον φιλελευθερισμό, θεωρείται και ονομάζεται κοινωνική ανάπτυξη. Σαν ανάπτυξη απλώνεται σε ότι μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης. Ξεκινώντας από τον άνθρωπο και καταλήγοντας στην φύση. Έτσι η εκμετάλλευση γίνεται απαραίτητο στοιχείο της κοινωνικής ανάπτυξης. Ανάπτυξη σημαίνει για το φιλελευθερισμό, η χωρίς μέτρο συνεχής εκμετάλλευση για την παραγωγή πλούτου.

Η ανάπτυξη οδηγεί ολόκληρες συλλογικότητες να βιώνουν τον τεμαχισμό του κορμιού τους χωρίς διέξοδο ευτυχίας και διάσωσης, παρά μόνο με την προσέγγιση της ικανοποίησης του κατακτητή, δηλαδή της υιοθέτησης της «ψυχολογίας» του και του τρόπου εκμετάλλευσης του άλλου. Στο φιλελευθερισμό, η χαρά, η ευτυχία έχει σχέση με το ποσοστό εκμετάλλευσης και οικονομικής καθυπόταξης του άλλου. Η ικανοποίηση του κατακτητή έχει σχέση με το κέρδος. Με την συσσώρευση των αγαθών και του πλούτου. Για να επέλθει η συσσώρευση, χρειάζεται πρώτα η "κατάκτηση". Χρειάζεται τη διεκδίκηση από τον άλλον αυτού που του ανήκει για προσωπική χρήση.

Στο βαθμό που δεν υφίσταται η ανάγκη της χρήσης, τότε η διεκδίκηση σαν πράξη έχει ένα ψυχολογικό χαρακτήρα ο οποίος αυτονομείται από την έννοια της ανάγκης. Δηλαδή η ανάγκη στο φιλελευθερισμό, δεν έχει σχέση τόσο με την πραγματικότητα, του υποκειμένου όσο με την "ψυχολογία" του. Δεν έχει σχέση με το κέρδος των χρημάτων, αφορά όμως το ψυχολογικό κέρδος που απορρέει από την αίσθηση της κυριαρχίας. Με λίγα λόγια η «τρέλα" του εντοπίζεται στην αίσθηση της απόλυτης κυριαρχίας του σύμπαντος που θέλει να πετύχει μέσα από την εκμετάλλευση του άλλου την οποία ονομάζει ανάπτυξη.

Όμως στον φιλελευθερισμό η τάση κυριαρχίας του ενός συναντά την τάση του άλλου. Ο φιλελεύθερος απειλείται σε συνεχή βάση από την ίδια την ιδεολογία του. Δηλαδή ο φιλελευθερισμός απειλεί τον φιλελεύθερο και τον οδηγεί σε μια συνεχή τάση κατάκτησης για να μην κατακτηθεί. 

Άρα η ανάπτυξη από ένα σημείο και μετά δεν είναι μια ευχάριστη ενασχόληση, αλλά μια αγχωτική λειτουργία που περικλείει τον φόβο, την αγωνία και το συνεχές άγχος της απώλειας. Σημαίνει πάντα ότι η ανάπτυξη του ενός επιφέρει την φυσιολογικά αποδεχόμενη εκμετάλλευση του άλλου. Στο βαθμό που το φιλελεύθερο υποκείμενο δεν μπορεί να ελέγξει αυτή την "ψυχολογία" του, μιλάμε για ψυχαναγκασμό.

Ο φιλελευθερισμός λοιπόν διαμορφώνει την ψυχολογία του «κατακτητή» με τέτοιο τρόπο ώστε, η τάση του επεκτατισμού να ξεπερνάει την εκπλήρωση των πραγματικών αναγκών του και να εισέρχεται στο χώρο ενός μανιοκαταθλιπτικού ψυχαναγκασμού που χρειάζεται ψυχιατρικής παρακολούθησης.

Κερεντζής Λάμπρος

Πίνακας: Roger Anney