Η κοινωνικοποίηση των παιδιών στα πλαίσια της ελληνικής οικογένειας

Ο κάθε γονιός έχει στο μυαλό του μια εικόνα ενός «ιδανικού» παιδιού, ενός τέλειου παιδιού με διάφορες γνώσεις, αξίες και συμπεριφορές. Έτσι λοιπόν, οι γονείς θέτουν σε εφαρμογή μεθόδους για να διαπλάσουν το παιδί τους, όσο μπορούν πιο όμοιο με το πρότυπο τους. Όμως το «ιδανικό» παιδί διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό ανάλογα με τις ηθικές αξίες και συμπεριφορές που έχει ο κάθε πολιτισμός και θεωρεί σημαντικές και αυτό σύμφωνα με τις ανάγκες που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία για την ανάπτυξη συγκεκριμένων δεξιοτήτων ή ιδιοτήτων στην προσωπικότητά τους (Χουρδάκη, 1982).

Η γενικότερη αντιμετώπιση των παιδιών αλλά και οι μέθοδοι διαπαιδαγώγησης που χρησιμοποιούνται συνδέονται με την κοινωνικό- πολιτισμική θέση των γονιών και τις εμπειρίες τους, ενώ εξαρτώνται από τα πιστεύω τους όσον αφορά την ανάπτυξη, καθώς και από τις ιδιότητες και δεξιότητες που θεωρούν πιο σημαντικές για το παιδί τους (Κατάκη, 1998).

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γονείς ανεξάρτητα από την κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουν πιστεύουν ότι πρέπει να αρχίσουν από νωρίς να εμπνέουν στα παιδιά τα ιδανικά τους και ότι η διαπαιδαγώγηση πρέπει να ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία, για να διασφαλιστεί η ομαλή πορεία προσαρμογής του παιδιού στο κοινωνικό σύνολο.

Στη νηπιακή ηλικία η κοινωνικοποίηση συντελείται κυρίως δια μέσου του ρόλου των γονιών ως προτύπων συμπεριφοράς (Νόβα-Καλτσούνη, 2004). Το να δημιουργηθεί ένας γερός συναισθηματικός δεσμός μεταξύ παιδιού και ενός από τους γονείς του αποτελεί μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχή έκβαση της κοινωνικοποίησης του.

Μέσα από το δεσμό της προσκόλλησης που έχει δημιουργηθεί από τη βρεφική ηλικία και εμπεδώνεται κατά τη νηπιακή ηλικία, το παιδί βλέπει το γονιό ως ίνδαλμα και πρότυπο με αποτέλεσμα να τον μιμείται και να ταυτίζεται μαζί του, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι το παιδί, όταν μεγαλώσει, δε θα έχει τη δική του πρωτοβουλία και κρίση με δικαιώματα επιλογής όσον αφορά τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά του.

Καθώς το παιδί αρχίζει να αποκτά αυτοεπίγνωση και δημιουργεί μια εικόνα για τον εαυτό του, το να νιώθει ότι οι γονείς του το αγαπούν, το σέβονται και το υπολογίζουν επιδρά θετικά στη δημιουργία μιας υγιούς αυτό-εικόνας και στην απόκτηση εμπιστοσύνης στον εαυτό του και τις δυνάμεις του (Μαράτου, 1995).

Η οικογένεια χωρίς καμία αμφιβολία αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα στην ανάπτυξη του ατόμου, αφού μέσα στα πλαίσιά της διαμορφώνονται οι βασικές πτυχές της προσωπικότητας του. Οι σχέσεις με τους γονείς είναι κεντρικής σημασίας στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Το κοινωνικό όμως σύστημα που φέρει το όνομα οικογένεια υπάγεται σε ένα σύνολο μεγαλύτερων συστημάτων (γειτονιά, κοινότητα κλπ.), τα οποία επηρεάζουν τις στάσεις και τις μεθόδους διαπαιδαγώγησης των γονιών.

Οι γονείς επηρεάζουν τα παιδιά τους, αφού διαδραματίζουν γι’ αυτά το ρόλο του δασκάλου, του ηθικού προτύπου, του συναισθηματικού στηρίγματος και του συνηγόρου. Τα παιδιά επηρεάζουν και αυτά με την σειρά τους τη συμπεριφορά των γονιών τους. Το στυλ διαπαιδαγώγησης που εφαρμόζουν οι γονείς εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως το κοινωνικοοικονομικό και μορφωτικό τους επίπεδο, την ηλικία των παιδιών καθώς και την ιδιοσυγκρασία τόσο των ιδίων όσο και των παιδιών τους. Στη συνέχεια θα εξεταστεί η κατανομή των οικογενειακών ρόλων σε σχέση με τα παιδιά και η επίδρασή της στην κοινωνικοποίησή τους.

Όπως φαίνεται από τα διαγράμματα παρακάτω στη μεγάλη πλειοψηφία του δείγματος το κύριο βάρος της διαπαιδαγώγησης των παιδιών το έχει αναλάβει η μητέρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, όπως δείχνει και το σχήμα παρακάτω, η μητέρα τις περισσότερες φορές (35,71%) ασχολείται με το παιδί στην καθημερινή του μελέτη. Το ίδιο ισχύει και για την πρωινή προετοιμασία για το σχολείο. Οι μητέρες είναι αυτές που τις περισσότερες φορές ασχολούνται με το συγκεκριμένο ζήτημα, παρόλο που εργάζονται το ίδιο και έχουν το ίδιο ωράριο με τους άνδρες τους. Το ίδιο ισχύει και για άλλα καθημερινά ζητήματα, όπως το ποιος από τους δύο συζύγους το βάζει να κοιμηθεί, ποιος του διαβάζει πριν τον ύπνο, ποιος το καθαρίζει κλπ. Επίσης θα έπρεπε να σημειωθεί ότι, και στις περιπτώσεις που ο σύζυγος συμμετέχει περισσότερο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, το προτεινόμενο μοντέλο που επικρατεί είναι μια εξίσου κατανομή των διάφορων καθημερινών υποθέσεων.

Με άλλα λόγια στην παρούσα έρευνα δεν παρατηρούνται υποθέσεις των παιδιών που να τις έχει αναλάβει εξολοκλήρου ο σύζυγος. Σημειώνουμε παραδείγματος χάριν τις δραστηριότητες και την υποχρέωση των γονέων να πηγαίνουν και να φέρνουν τα παιδιά τους σε αυτές. Επίσης θα παρατεθεί και η παρουσία των γονέων σε περιστάσεις που αφορούν το παιδί. Συνεπώς ακόμη και σε καθημερινές δραστηριότητες που αφορούν τα παιδιά και ανήκουν στο χώρο των «εξωτερικών» υποθέσεων του νοικοκυριού η κοινή άποψη των ζευγαριών που συμμετείχαν στην έρευνα είναι η εξίσου κατανομή της υποχρέωσης και στους δύο συζύγους ή μόνο στη μητέρα. Το ίδιο ισχύει με μικρές αποκλίσεις και για άλλες υποθέσεις της καθημερινότητας της οικογένειας, όπως το ποιος παίζει μαζί τους, ποιος τα πηγαίνει στο γιατρό, ποιος τα καθησυχάζει, όταν ξυπνάν τη νύχτα ή όταν φωνάζουν κλπ.

Απόσπασμα από την έρευνα

με τίτλο

Η κατανομή των οικογενειακών ρόλων στην ελληνική οικογένεια και η επίδραση της στην κοινωνικοποίηση των παιδιών. Εμπειρική προσέγγιση.

του

Αντωνίου Παπαοικονόμου,

Εκπαιδευτικού - Διδάκτωρ Φιλοσοφίας ΑΠΘ.

Πηγή: http://www.taekpaideutika.gr/ekp_107-108/12.pdf

πίνακας: Βασιλείου Σπύρος